9,091
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Line 1,682:
Line 1,682: + + + + + + + Line 1,705:
Line 1,712: + + + Line 1,740:
Line 1,750: + + Line 1,748:
Line 1,760: + + Line 1,756:
Line 1,770: + + Line 1,770:
Line 1,786: + + + + + + + + Line 1,796:
Line 1,820: + + + + + + + + Line 1,822:
Line 1,854: + + + + + + + + Line 1,898:
Line 1,938: +
→Diseases of nose
सन्धारणाजीर्णरजोतिभाष्यक्रोधर्तुवैषम्यशिरोभितापैः|
सन्धारणाजीर्णरजोतिभाष्यक्रोधर्तुवैषम्यशिरोभितापैः|
प्रजागरातिस्वपनाम्बुशीतैरवश्ययामैथुनबाष्पधूमैः||१०४||
प्रजागरातिस्वपनाम्बुशीतैरवश्ययामैथुनबाष्पधूमैः||१०४||
संस्त्यानदोषेशिरसिप्रवृद्धोवायुःप्रतिश्यायमुदीरयेत्तु|
संस्त्यानदोषेशिरसिप्रवृद्धोवायुःप्रतिश्यायमुदीरयेत्तु|
घ्राणार्तितोदौक्षवथुर्जलाभःस्रावोऽनिलात्सस्वरमूर्धरोगः||१०५||
घ्राणार्तितोदौक्षवथुर्जलाभःस्रावोऽनिलात्सस्वरमूर्धरोगः||१०५||
नासाग्रपाकज्वरवक्त्रशोषतृष्णोष्णपीतस्रवणानिपित्तात्|
नासाग्रपाकज्वरवक्त्रशोषतृष्णोष्णपीतस्रवणानिपित्तात्|
कासारुचिस्रावघनप्रसेकाःकफाद्गुरुःस्रोतसिचापिकण्डूः||१०६||
कासारुचिस्रावघनप्रसेकाःकफाद्गुरुःस्रोतसिचापिकण्डूः||१०६||
सर्वाणिरूपाणितुसन्निपातात्स्युःपीनसेतीव्ररुजेऽतिदुःखे|१०७|
सर्वाणिरूपाणितुसन्निपातात्स्युःपीनसेतीव्ररुजेऽतिदुःखे|१०७|
सर्वोऽतिवृद्धोऽहितभोजनात्तुदुष्टप्रतिश्यायउपेक्षितःस्यात्||१०७||
सर्वोऽतिवृद्धोऽहितभोजनात्तुदुष्टप्रतिश्यायउपेक्षितःस्यात्||१०७||
sandhāraṇājīrṇarajōtibhāṣyakrōdhartuvaiṣamyaśirōbhitāpaiḥ|
sandhāraṇājīrṇarajōtibhāṣyakrōdhartuvaiṣamyaśirōbhitāpaiḥ|
prajāgarātisvapanāmbuśītairavaśyayā maithunabāṣpadhūmaiḥ||104||
prajāgarātisvapanāmbuśītairavaśyayā maithunabāṣpadhūmaiḥ||104||
saṁstyānadōṣē śirasi pravr̥ddhō vāyuḥ pratiśyāyamudīrayēttu|
saṁstyānadōṣē śirasi pravr̥ddhō vāyuḥ pratiśyāyamudīrayēttu|
ghrāṇārtitōdau kṣavathurjalābhaḥ srāvō'nilāt sasvaramūrdharōgaḥ||105||
ghrāṇārtitōdau kṣavathurjalābhaḥ srāvō'nilāt sasvaramūrdharōgaḥ||105||
nāsāgrapākajwaravaktraśōṣatr̥ṣṇōṣṇapītasravaṇāni pittāt|
nāsāgrapākajwaravaktraśōṣatr̥ṣṇōṣṇapītasravaṇāni pittāt|
kāsārucisrāvaghanaprasēkāḥ kaphādguruḥ srōtasi cāpi kaṇḍūḥ||106||
kāsārucisrāvaghanaprasēkāḥ kaphādguruḥ srōtasi cāpi kaṇḍūḥ||106||
sandhAraNAjIrNarajotibhAShyakrodhartuvaiShamyashirobhitApaiH |
sandhAraNAjIrNarajotibhAShyakrodhartuvaiShamyashirobhitApaiH |
prajAgarAtisvapanAmbushItairavashyayA maithunabAShpadhUmaiH ||104||
prajAgarAtisvapanAmbushItairavashyayA maithunabAShpadhUmaiH ||104||
saMstyAnadoShe shirasi pravRuddho vAyuH pratishyAyamudIrayettu |
saMstyAnadoShe shirasi pravRuddho vAyuH pratishyAyamudIrayettu |
ghrANArtitodau kShavathurjalAbhaH srAvo~anilAt sasvaramUrdharogaH ||105||
ghrANArtitodau kShavathurjalAbhaH srAvo~anilAt sasvaramUrdharogaH ||105||
nAsAgrapAkajwaravaktrashoShatRuShNoShNapItasravaNAni pittAt |
nAsAgrapAkajwaravaktrashoShatRuShNoShNapItasravaNAni pittAt |
kAsArucisrAvaghanaprasekAH kaphAdguruH srotasi cApi kaNDUH ||106||
kAsArucisrAvaghanaprasekAH kaphAdguruH srotasi cApi kaNDUH ||106||
ततस्तुरोगाःक्षवथुश्चनासाशोषःप्रतीनाहपरिस्रवौच|
ततस्तुरोगाःक्षवथुश्चनासाशोषःप्रतीनाहपरिस्रवौच|
घ्राणस्यपूतित्वमपीनसश्चसपाकशोथार्बुदपूयरक्ताः||१०८||
घ्राणस्यपूतित्वमपीनसश्चसपाकशोथार्बुदपूयरक्ताः||१०८||
अरूंषिशीर्षश्रवणाक्षिरोगखालित्यहर्यर्जुनलोमभावाः|
अरूंषिशीर्षश्रवणाक्षिरोगखालित्यहर्यर्जुनलोमभावाः|
तृट्श्वासकासज्वररक्तपित्तवैस्वर्यशोषाश्चततोभवन्ति||१०९||
तृट्श्वासकासज्वररक्तपित्तवैस्वर्यशोषाश्चततोभवन्ति||१०९||
tatastu rōgāḥ kṣavathuśca nāsāśōṣaḥ pratīnāhaparisravau ca|
tatastu rōgāḥ kṣavathuśca nāsāśōṣaḥ pratīnāhaparisravau ca|
ghrāṇasya pūtitvamapīnasaśca sapākaśōthārbudapūyaraktāḥ||108||
ghrāṇasya pūtitvamapīnasaśca sapākaśōthārbudapūyaraktāḥ||108||
arūṁṣi śīrṣaśravaṇākṣirōgakhālityaharyarjunalōmabhāvāḥ|
arūṁṣi śīrṣaśravaṇākṣirōgakhālityaharyarjunalōmabhāvāḥ|
tr̥ṭśvāsakāsajwararaktapittavaisvaryaśōṣāśca tatō bhavanti||109||
tr̥ṭśvāsakāsajwararaktapittavaisvaryaśōṣāśca tatō bhavanti||109||
tatastu rogAH kShavathushca nAsAshoShaH pratInAhaparisravau ca |
tatastu rogAH kShavathushca nAsAshoShaH pratInAhaparisravau ca |
ghrANasya pUtitvamapInasashca sapAkashothArbudapUyaraktAH ||108||
ghrANasya pUtitvamapInasashca sapAkashothArbudapUyaraktAH ||108||
arUMShi shIrShashravaNAkShirogakhAlityaharyarjunalomabhAvAH |
arUMShi shIrShashravaNAkShirogakhAlityaharyarjunalomabhAvAH |
tRuTshvAsakAsajwararaktapittavaisvaryashoShAshca tato bhavanti ||109||
tRuTshvAsakAsajwararaktapittavaisvaryashoShAshca tato bhavanti ||109||
रोधाभिघातस्रवशोषपाकैर्घ्राणंयुतंयश्चनवेत्तिगन्धम्|
रोधाभिघातस्रवशोषपाकैर्घ्राणंयुतंयश्चनवेत्तिगन्धम्|
दुर्गन्धिचास्यंबहुशःप्रकोपिदुष्टप्रतिश्यायमुदाहरेत्तम्||११०||
दुर्गन्धिचास्यंबहुशःप्रकोपिदुष्टप्रतिश्यायमुदाहरेत्तम्||११०||
संस्पृश्यमर्माण्यनिलस्तुमूर्ध्निविष्वक्पथस्थःक्षवथुंकरोति|
संस्पृश्यमर्माण्यनिलस्तुमूर्ध्निविष्वक्पथस्थःक्षवथुंकरोति|
क्रुद्धःससंशोष्यकफंतुनासाशृङ्गाटकघ्राणविशोषणंच||१११||
क्रुद्धःससंशोष्यकफंतुनासाशृङ्गाटकघ्राणविशोषणंच||१११||
उच्छ्वासमार्गंतुकफःसवातोरुन्ध्यात्प्रतीनाहमुदाहरेत्तम्|
उच्छ्वासमार्गंतुकफःसवातोरुन्ध्यात्प्रतीनाहमुदाहरेत्तम्|
योमस्तुलुङ्गाद्घनपीतपक्वःकफःस्रवेदेषपरिस्रवस्तु||११२||
योमस्तुलुङ्गाद्घनपीतपक्वःकफःस्रवेदेषपरिस्रवस्तु||११२||
वैवर्ण्यदौर्गन्ध्यमुपेक्षयातुस्यात्पूतिनस्यंश्वयथुर्भ्रमश्च|
वैवर्ण्यदौर्गन्ध्यमुपेक्षयातुस्यात्पूतिनस्यंश्वयथुर्भ्रमश्च|
आनह्यतेयस्यविशुष्यतेचप्रक्लिद्यतेधूप्यतिचापिनासा||११३||
आनह्यतेयस्यविशुष्यतेचप्रक्लिद्यतेधूप्यतिचापिनासा||११३||
नवेत्तियोगन्धरसांश्चजन्तुर्जुष्टंव्यवस्येत्तमपीनसेन|
नवेत्तियोगन्धरसांश्चजन्तुर्जुष्टंव्यवस्येत्तमपीनसेन|
तंचानिलश्लेष्मभवंविकारंब्रूयात्प्रतिश्यायसमानलिङ्गम्||११४||
तंचानिलश्लेष्मभवंविकारंब्रूयात्प्रतिश्यायसमानलिङ्गम्||११४||
सदाहरागःश्वयथुःसपाकःस्याद्घ्राणपाकोऽपिचरक्तपित्तात्|
सदाहरागःश्वयथुःसपाकःस्याद्घ्राणपाकोऽपिचरक्तपित्तात्|
घ्राणाश्रितासृक्प्रभृतीन्प्रदूष्यकुर्वन्तिनासाश्वयथुंमलाश्च||११५||
घ्राणाश्रितासृक्प्रभृतीन्प्रदूष्यकुर्वन्तिनासाश्वयथुंमलाश्च||११५||
घ्राणेतथोच्छ्वासगतिंनिरुध्यमांसास्रदोषादपिचार्बुदानि|
घ्राणेतथोच्छ्वासगतिंनिरुध्यमांसास्रदोषादपिचार्बुदानि|
घ्राणात्स्रवेद्वाश्रवणान्मुखाद्वापित्ताक्तमस्रंत्वपिपूयरक्तम्||११६||
घ्राणात्स्रवेद्वाश्रवणान्मुखाद्वापित्ताक्तमस्रंत्वपिपूयरक्तम्||११६||
कुर्यात्सपित्तःपवनस्त्वगादीन्सन्दूष्यचारूंषिसपाकवन्ति|
कुर्यात्सपित्तःपवनस्त्वगादीन्सन्दूष्यचारूंषिसपाकवन्ति|
नासाप्रदीप्तेवनरस्ययस्यदीप्तंतुतंरोगमुदाहरन्ति||११७||
नासाप्रदीप्तेवनरस्ययस्यदीप्तंतुतंरोगमुदाहरन्ति||११७||
rōdhābhighātasravaśōṣapākairghrāṇaṁ yutaṁ yaśca na vētti gandham|
rōdhābhighātasravaśōṣapākairghrāṇaṁ yutaṁ yaśca na vētti gandham|
durgandhi cāsyaṁ bahuśaḥprakōpi duṣṭapratiśyāyamudāharēttam||110||
durgandhi cāsyaṁ bahuśaḥprakōpi duṣṭapratiśyāyamudāharēttam||110||
saṁspr̥śya marmāṇyanilastu mūrdhni viṣvakpathasthaḥ kṣavathuṁ karōti|
saṁspr̥śya marmāṇyanilastu mūrdhni viṣvakpathasthaḥ kṣavathuṁ karōti|
kruddhaḥ sa saṁśōṣya kaphaṁ tu nāsāśr̥ṅgāṭakaghrāṇaviśōṣaṇaṁ ca||111||
kruddhaḥ sa saṁśōṣya kaphaṁ tu nāsāśr̥ṅgāṭakaghrāṇaviśōṣaṇaṁ ca||111||
ucchvāsamārgaṁ tu kaphaḥ savātō rundhyāt pratīnāhamudāharēttam|
ucchvāsamārgaṁ tu kaphaḥ savātō rundhyāt pratīnāhamudāharēttam|
yō mastuluṅgādghanapītapakvaḥ kaphaḥ sravēdēṣa parisravastu||112||
yō mastuluṅgādghanapītapakvaḥ kaphaḥ sravēdēṣa parisravastu||112||
vaivarṇyadaurgandhyamupēkṣayā tu syāt pūtinasyaṁ śvayathurbhramaśca|
vaivarṇyadaurgandhyamupēkṣayā tu syāt pūtinasyaṁ śvayathurbhramaśca|
ānahyatē yasya viśuṣyatē ca praklidyatē dhūpyati cāpi nāsā||113||
ānahyatē yasya viśuṣyatē ca praklidyatē dhūpyati cāpi nāsā||113||
na vētti yō gandharasāṁśca janturjuṣṭaṁ vyavasyēttamapīnasēna|
na vētti yō gandharasāṁśca janturjuṣṭaṁ vyavasyēttamapīnasēna|
taṁ cānilaślēṣmabhavaṁ vikāraṁ brūyāt pratiśyāyasamānaliṅgam||114||
taṁ cānilaślēṣmabhavaṁ vikāraṁ brūyāt pratiśyāyasamānaliṅgam||114||
sadāharāgaḥ śvayathuḥ sapākaḥ syād ghrāṇapākō'pi ca raktapittāt|
sadāharāgaḥ śvayathuḥ sapākaḥ syād ghrāṇapākō'pi ca raktapittāt|
ghrāṇāśritāsr̥kprabhr̥tīn pradūṣya kurvanti nāsāśvayathuṁ malāśca||115||
ghrāṇāśritāsr̥kprabhr̥tīn pradūṣya kurvanti nāsāśvayathuṁ malāśca||115||
ghrāṇē tathōcchvāsagatiṁ nirudhya māṁsāsradōṣādapi cārbudāni|
ghrāṇē tathōcchvāsagatiṁ nirudhya māṁsāsradōṣādapi cārbudāni|
ghrāṇāt sravēdvā śravaṇānmukhādvā pittāktamasraṁ tvapi pūyaraktam||116||
ghrāṇāt sravēdvā śravaṇānmukhādvā pittāktamasraṁ tvapi pūyaraktam||116||
kuryāt sapittaḥ pavanastvagādīn sandūṣya cārūṁṣi sapākavanti|
kuryāt sapittaḥ pavanastvagādīn sandūṣya cārūṁṣi sapākavanti|
nāsā pradīptēva narasya yasya dīptaṁ tu taṁ rōgamudāharanti||117||
nāsā pradīptēva narasya yasya dīptaṁ tu taṁ rōgamudāharanti||117||
rodhAbhighAtasravashoShapAkairghrANaM yutaM yashca na vetti gandham |
rodhAbhighAtasravashoShapAkairghrANaM yutaM yashca na vetti gandham |
durgandhi cAsyaM bahushaHprakopi duShTapratishyAyamudAharettam ||110||
durgandhi cAsyaM bahushaHprakopi duShTapratishyAyamudAharettam ||110||
saMspRushya marmANyanilastu mUrdhni viShvakpathasthaH kShavathuM karoti |
saMspRushya marmANyanilastu mUrdhni viShvakpathasthaH kShavathuM karoti |
kruddhaH sa saMshoShya kaphaM tu nAsAshRu~ggATakaghrANavishoShaNaM ca ||111||
kruddhaH sa saMshoShya kaphaM tu nAsAshRu~ggATakaghrANavishoShaNaM ca ||111||
ucchvAsamArgaM tu kaphaH savAto rundhyAt pratInAhamudAharettam |
ucchvAsamArgaM tu kaphaH savAto rundhyAt pratInAhamudAharettam |
yo mastulu~ggAdghanapItapakvaH kaphaH sravedeSha parisravastu ||112||
yo mastulu~ggAdghanapItapakvaH kaphaH sravedeSha parisravastu ||112||
vaivarNyadaurgandhyamupekShayA tu syAt pUtinasyaM shvayathurbhramashca |
vaivarNyadaurgandhyamupekShayA tu syAt pUtinasyaM shvayathurbhramashca |
Anahyate yasya vishuShyate ca praklidyate dhUpyati cApi nAsA ||113||
Anahyate yasya vishuShyate ca praklidyate dhUpyati cApi nAsA ||113||
na vetti yo gandharasAMshca janturjuShTaM vyavasyettamapInasena |
na vetti yo gandharasAMshca janturjuShTaM vyavasyettamapInasena |
taM cAnilashleShmabhavaM vikAraM brUyAt pratishyAyasamAnali~ggam ||114||
taM cAnilashleShmabhavaM vikAraM brUyAt pratishyAyasamAnali~ggam ||114||
sadAharAgaH shvayathuH sapAkaH syAd ghrANapAko~api ca raktapittAt |
sadAharAgaH shvayathuH sapAkaH syAd ghrANapAko~api ca raktapittAt |
ghrANAshritAsRukprabhRutIn pradUShya kurvanti nAsAshvayathuM malAshca ||115||
ghrANAshritAsRukprabhRutIn pradUShya kurvanti nAsAshvayathuM malAshca ||115||
ghrANe tathocchvAsagatiM nirudhya mAMsAsradoShAdapi cArbudAni |
ghrANe tathocchvAsagatiM nirudhya mAMsAsradoShAdapi cArbudAni |
ghrANAt sravedvA shravaNAnmukhAdvA pittAktamasraM tvapi pUyaraktam ||116||
ghrANAt sravedvA shravaNAnmukhAdvA pittAktamasraM tvapi pUyaraktam ||116||
kuryAt sapittaH pavanastvagAdIn sandUShya cArUMShi sapAkavanti |
kuryAt sapittaH pavanastvagAdIn sandUShya cArUMShi sapAkavanti |
nAsA pradIpteva narasya yasya dIptaM tu taM rogamudAharanti ||117||
nAsA pradIpteva narasya yasya dIptaM tu taM rogamudAharanti ||117||
The condition where the person feels as if his nose is burnt.
The condition where the person feels as if his nose is burnt.
Thus ends the description of diagnosis of nasal ailments.[117]
Thus ends the description of diagnosis of nasal ailments.[117]