9,091
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Line 52:
Line 52: + + + Line 65:
Line 68: + + + + + + + + + + + + Line 105:
Line 120: + + + Line 118:
Line 136: + + + + + + Line 140:
Line 164: + + + Line 153:
Line 180: + Line 162:
Line 190: + + + + + − + + Line 186:
Line 220: + + + Line 199:
Line 236: + + + Line 212:
Line 252: + + + Line 225:
Line 268: + + + Line 238:
Line 284: + + + + + + + + + + + + Line 280:
Line 338: + + + Line 293:
Line 354: + + + Line 306:
Line 370: + + + + + + Line 330:
Line 400: + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + Line 407:
Line 498: + + + + Line 422:
Line 517: + − + + + + + + + + + + + + + Line 473:
Line 581: + + + Line 490:
Line 601: + + + + + Line 509:
Line 625: + + + + + Line 528:
Line 649: + + + + + +
→Sanskrit Text, Transliteration and English Translation
ज्ञानप्रशमतपोभिः ख्यातोऽत्रिसुतो जगद्धितेऽभिरतः |
ज्ञानप्रशमतपोभिः ख्यातोऽत्रिसुतो जगद्धितेऽभिरतः |
तृष्णानां प्रशमार्थं चिकित्सितं प्राह पञ्चानाम् ||३||
तृष्णानां प्रशमार्थं चिकित्सितं प्राह पञ्चानाम् ||३||
jñānapraśamatapōbhiḥ khyātō'trisutō jagaddhitē'bhirataḥ|
jñānapraśamatapōbhiḥ khyātō'trisutō jagaddhitē'bhirataḥ|
trishnanāṁ praśamārthaṁ cikitsitaṁ prāha pañcānām||3||
trishnanāṁ praśamārthaṁ cikitsitaṁ prāha pañcānām||3||
j~jAnaprashamatapobhiH khyAto~atrisuto jagaddhite~abhirataH |
j~jAnaprashamatapobhiH khyAto~atrisuto jagaddhite~abhirataH |
tRuṣṇanAM prashamArthaM cikitsitaM prAha pa~jcAnAm ||3||
tRuṣṇanAM prashamArthaM cikitsitaM prAha pa~jcAnAm ||3||
क्षोभाद्भयाच्छ्रमादपि शोकात्क्रोधाद्विलङ्घनान्मद्यात् |
क्षोभाद्भयाच्छ्रमादपि शोकात्क्रोधाद्विलङ्घनान्मद्यात् |
क्षाराम्ललवणकटुकोष्णरूक्षशुष्कान्नसेवाभिः ||४||
क्षाराम्ललवणकटुकोष्णरूक्षशुष्कान्नसेवाभिः ||४||
धातुक्षयगदकर्षणवमनाद्यतियोगसूर्यसन्तापैः |
धातुक्षयगदकर्षणवमनाद्यतियोगसूर्यसन्तापैः |
पित्तानिलौ प्रवृद्धौ सौम्यान्धातूंश्च शोषयतः ||५||
पित्तानिलौ प्रवृद्धौ सौम्यान्धातूंश्च शोषयतः ||५||
रसवाहिनीश्च नालीर्जिह्वामूलगलतालुकक्लोम्नः |
रसवाहिनीश्च नालीर्जिह्वामूलगलतालुकक्लोम्नः |
संशोष्य नृणां देहे कुरुतस्तृष्णां महाबलावेतौ ||६||
संशोष्य नृणां देहे कुरुतस्तृष्णां महाबलावेतौ ||६||
पीतं पीतं हि जलं शोषयतस्तावतो न याति शमम् |
पीतं पीतं हि जलं शोषयतस्तावतो न याति शमम् |
घोरव्याधिकृशानां प्रभवत्युपसर्गभूता सा ||७||
घोरव्याधिकृशानां प्रभवत्युपसर्गभूता सा ||७||
kṣōbhādbhayācchramādapi śōkātkrōdhādvilaṅghanānmadyāt|
kṣōbhādbhayācchramādapi śōkātkrōdhādvilaṅghanānmadyāt|
kṣārāmlalavaṇakaṭukōṣṇarūkṣaśuṣkānnasēvābhiḥ||4||
kṣārāmlalavaṇakaṭukōṣṇarūkṣaśuṣkānnasēvābhiḥ||4||
dhātukṣayagadakarṣaṇavamanādyatiyōgasūryasantāpaiḥ|
dhātukṣayagadakarṣaṇavamanādyatiyōgasūryasantāpaiḥ|
pittānilau pravr̥ddhau saumyāndhātūṁśca śōṣayataḥ||5||
pittānilau pravr̥ddhau saumyāndhātūṁśca śōṣayataḥ||5||
rasavāhinīśca nālīrjihvāmūlagalatālukaklōmnaḥ [1] |
rasavāhinīśca nālīrjihvāmūlagalatālukaklōmnaḥ [1] |
saṁśōṣya nr̥ṇāṁ dēhē kurutastrishnaṁ mahābalāvētau||6||
saṁśōṣya nr̥ṇāṁ dēhē kurutastrishnaṁ mahābalāvētau||6||
pītaṁ pītaṁ hi jalaṁ śōṣayatastāvatō na yāti śamam|
pītaṁ pītaṁ hi jalaṁ śōṣayatastāvatō na yāti śamam|
ghōravyādhikr̥śānāṁ prabhavatyupasargabhūtā [2] sā||7||
ghōravyādhikr̥śānāṁ prabhavatyupasargabhūtā [2] sā||7||
kShobhAdbhayAcchramAdapi shokAtkrodhAdvila~gghanAnmadyAt |
kShobhAdbhayAcchramAdapi shokAtkrodhAdvila~gghanAnmadyAt |
kShArAmlalavaNakaTukoShNarūkṣashuShkAnnasevAbhiH ||4||
kShArAmlalavaNakaTukoShNarūkṣashuShkAnnasevAbhiH ||4||
dhātukShayagadakarShaNavamanAdyatiyogasUryasantApaiH |
dhātukShayagadakarShaNavamanAdyatiyogasUryasantApaiH |
pittAnilau pravRuddhau saumyAndhātuMshca śōṣayataH ||5||
pittAnilau pravRuddhau saumyAndhātuMshca śōṣayataH ||5||
rasavAhinIshca nAlIrjihvAmUlagalatAlukaklomnaH |
rasavAhinIshca nAlIrjihvAmUlagalatAlukaklomnaH |
saMshoShya nRuNAM dehe kurutastRuṣṇaM mahAbalAvetau ||6||
saMshoShya nRuNAM dehe kurutastRuṣṇaM mahAbalAvetau ||6||
pItaM pItaM hi jalaM śōṣayatastAvato na yAti shamam |
pItaM pItaM hi jalaM śōṣayatastAvato na yAti shamam |
ghoravyAdhikRushAnAM prabhavatyupasargabhUtA sA ||7||
ghoravyAdhikRushAnAM prabhavatyupasargabhUtA sA ||7||
प्राग्रूपं मुखशोषः, स्वलक्षणं सर्वदाऽम्बुकामित्वम् |
प्राग्रूपं मुखशोषः, स्वलक्षणं सर्वदाऽम्बुकामित्वम् |
तृष्णानां सर्वासां लिङ्गानां लाघवमपायः ||८||
तृष्णानां सर्वासां लिङ्गानां लाघवमपायः ||८||
prāgrūpaṁ mukhaśōṣaḥ, svalakṣaṇaṁ sarvadā'mbukāmitvam|
prāgrūpaṁ mukhaśōṣaḥ, svalakṣaṇaṁ sarvadā'mbukāmitvam|
trishnanāṁ sarvāsāṁ liṅgānāṁ lāghavamapāyaḥ||8||
trishnanāṁ sarvāsāṁ liṅgānāṁ lāghavamapāyaḥ||8||
prAgrUpaM mukhaśōṣaH, svalakShaNaM sarvadA~ambukAmitvam |
prAgrUpaM mukhaśōṣaH, svalakShaNaM sarvadA~ambukAmitvam |
tRuṣṇanAM sarvAsAM li~ggAnAM lAghavamapAyaH ||8||
tRuṣṇanAM sarvAsAM li~ggAnAM lAghavamapAyaH ||8||
मुखशोषस्वरभेदभ्रमसन्तापप्रलापसंस्तम्भान् |
मुखशोषस्वरभेदभ्रमसन्तापप्रलापसंस्तम्भान् |
ताल्वोष्ठकण्ठजिह्वाकर्कशतां चित्तनाशं च ||९||
ताल्वोष्ठकण्ठजिह्वाकर्कशतां चित्तनाशं च ||९||
जिह्वानिर्गममरुचिं बाधिर्यं मर्मदूयनं सादम् |
जिह्वानिर्गममरुचिं बाधिर्यं मर्मदूयनं सादम् |
तृष्णोद्भूता कुरुते, पञ्चविधां लिङ्गतः शृणु ताम् ||१०||
तृष्णोद्भूता कुरुते, पञ्चविधां लिङ्गतः शृणु ताम् ||१०||
mukhaśōṣasvarabhēdabhramasantāpapralāpasaṁstambhān|
mukhaśōṣasvarabhēdabhramasantāpapralāpasaṁstambhān|
tālvōṣṭhakaṇṭhajihvākarkaśatāṁ cittanāśaṁ ca||9||
tālvōṣṭhakaṇṭhajihvākarkaśatāṁ cittanāśaṁ ca||9||
jihvānirgamamaruciṁ bādhiryaṁ marmadūyanaṁ sādam|
jihvānirgamamaruciṁ bādhiryaṁ marmadūyanaṁ sādam|
tr̥ṣṇōdbhūtā kurutē, pañcavidhāṁ liṅgataḥ śr̥ṇu tām||10||
tr̥ṣṇōdbhūtā kurutē, pañcavidhāṁ liṅgataḥ śr̥ṇu tām||10||
mukhaśōṣasvarabhedabhramasantApapralApasaMstambhAn |
mukhaśōṣasvarabhedabhramasantApapralApasaMstambhAn |
tAlvoShThakaNThajihvAkarkashatAM cittanAshaM ca ||9||
tAlvoShThakaNThajihvAkarkashatAM cittanAshaM ca ||9||
jihvAnirgamamaruciM bAdhiryaM marmadUyanaM sAdam |
jihvAnirgamamaruciM bAdhiryaM marmadUyanaM sAdam |
tRuShNodbhUtA kurute, pa~jcavidhAM li~ggataH shRuNu tAm ||10||
tRuShNodbhUtA kurute, pa~jcavidhAM li~ggataH shRuNu tAm ||10||
अब्धातुं देहस्थं कुपितः पवनो यदा विशोषयति |
अब्धातुं देहस्थं कुपितः पवनो यदा विशोषयति |
तस्मिञ्शुष्के शुष्यत्यबलस्तृष्यत्यथ विशुष्यन् ||११||
तस्मिञ्शुष्के शुष्यत्यबलस्तृष्यत्यथ विशुष्यन् ||११||
abdhātuṁ dēhasthaṁ kupitaḥ pavanō yadā viśōṣayati|
abdhātuṁ dēhasthaṁ kupitaḥ pavanō yadā viśōṣayati|
tasmiñśuṣkē śuṣyatyabalastr̥ṣyatyatha viśuṣyan||11||
tasmiñśuṣkē śuṣyatyabalastr̥ṣyatyatha viśuṣyan||11||
abdhātuM dehasthaM kupitaH pavano yadA viśōṣayati |
abdhātuM dehasthaM kupitaH pavano yadA viśōṣayati |
tasmi~jshuShke shuShyatyabalastRuShyatyatha vishuShyan ||11||
tasmi~jshuShke shuShyatyabalastRuShyatyatha vishuShyan ||11||
nidrānāśaḥ śirasō bhramastathā śuṣkavirasamukhatā ca
nidrānāśaḥ śirasō bhramastathā śuṣkavirasamukhatā ca
srōtō'varōdha iti ca syālliṅgaṁ vātatrishnayāḥ||12||
srōtō'varōdha iti ca syālliṅgaṁ vātatrishnayāḥ||12||
पित्तं मतमाग्नेयं कुपितं चेत्तापयत्यपां धातुम् |
पित्तं मतमाग्नेयं कुपितं चेत्तापयत्यपां धातुम् |
सन्तप्तः स हि जनयेत्तृष्णां दाहोल्बणां नॄणाम् ||१३||
सन्तप्तः स हि जनयेत्तृष्णां दाहोल्बणां नॄणाम् ||१३||
तिक्तास्यत्वं शिरसो दाहः शीताभिनन्दता मूर्च्छा |
तिक्तास्यत्वं शिरसो दाहः शीताभिनन्दता मूर्च्छा |
पीताक्षिमूत्रवर्चस्त्वमाकृतिः पित्ततृष्णायाः ||१४||
पीताक्षिमूत्रवर्चस्त्वमाकृतिः पित्ततृष्णायाः ||१४||
pittaṁ matamāgnēyaṁ kupitaṁ cēttāpayatyapāṁ dhātum|
pittaṁ matamāgnēyaṁ kupitaṁ cēttāpayatyapāṁ dhātum|
santaptaḥ sa hi janayēttrishnaṁ dāhōlbaṇāṁ nr̥̄ṇām||13||
santaptaḥ sa hi janayēttrishnaṁ dāhōlbaṇāṁ nr̥̄ṇām||13||
tiktāsyatvaṁ śirasō dāhaḥ śītābhinandatā mūrcchā|
tiktāsyatvaṁ śirasō dāhaḥ śītābhinandatā mūrcchā|
pītākṣimūtravarcastvamākr̥tiḥ pittatrishnayāḥ||14||
pītākṣimūtravarcastvamākr̥tiḥ pittatrishnayāḥ||14||
pittaM matamAgneyaM kupitaM cettApayatyapAM dhātum |
pittaM matamAgneyaM kupitaM cettApayatyapAM dhātum |
santaptaH sa hi janayettRuṣṇaM dAholbaNAM nRUNAm ||13||
santaptaH sa hi janayettRuṣṇaM dAholbaNAM nRUNAm ||13||
tiktAsyatvaM shiraso dAhaH shItAbhinandatA mUrcchA |
tiktAsyatvaM shiraso dAhaH shItAbhinandatA mUrcchA |
pItAkShimUtravarcastvamAkRutiH pittatRuṣṇayAH ||14||
pItAkShimUtravarcastvamAkRutiH pittatRuṣṇayAH ||14||
तृष्णा याऽऽमप्रभवा साऽप्याग्नेयाऽऽमपित्तजनितत्वात् |
तृष्णा याऽऽमप्रभवा साऽप्याग्नेयाऽऽमपित्तजनितत्वात् |
लिङ्गं तस्याश्चारुचिराध्मानकफप्रसेकौ च ||१५||
लिङ्गं तस्याश्चारुचिराध्मानकफप्रसेकौ च ||१५||
trishna yā''maprabhavā sā'pyāgnēyā''mapittajanitatvāt [1] |
trishna yā''maprabhavā sā'pyāgnēyā''mapittajanitatvāt [1] |
liṅgaṁ tasyāścārucirādhmānakaphaprasēkau ca||15||
liṅgaṁ tasyāścārucirādhmānakaphaprasēkau ca||15||
tRuṣṇa yA~a~amaprabhavA sA~apyAgneyA~a~amapittajanitatvAt |
tRuṣṇa yA~a~amaprabhavA sA~apyAgneyA~a~amapittajanitatvAt |
li~ggaM tasyAshcArucirAdhmAnakaphaprasekau ca ||15||
li~ggaM tasyAshcArucirAdhmAnakaphaprasekau ca ||15||
देहो रसजोऽम्बुभवो रसश्च तस्य क्षयाच्च तृष्येद्धि |
देहो रसजोऽम्बुभवो रसश्च तस्य क्षयाच्च तृष्येद्धि |
दीनस्वरः प्रताम्यन् संशुष्कहृदयगलतालुः ||१६||
दीनस्वरः प्रताम्यन् संशुष्कहृदयगलतालुः ||१६||
dēhō rasajō'mbubhavō rasaśca tasya kṣayācca tr̥ṣyēddhi|
dēhō rasajō'mbubhavō rasaśca tasya kṣayācca tr̥ṣyēddhi|
dīnasvaraḥ pratāmyan saṁśuṣkahr̥dayagalatāluḥ [1] ||16||
dīnasvaraḥ pratāmyan saṁśuṣkahr̥dayagalatāluḥ [1] ||16||
deho rasajo~ambubhavo rasashca tasya kShayAcca tRuShyeddhi |
deho rasajo~ambubhavo rasashca tasya kShayAcca tRuShyeddhi |
dInasvaraH pratAmyan saMshuShkahRudayagalatAluH ||16||
dInasvaraH pratAmyan saMshuShkahRudayagalatAluH ||16||
भवति खलु योपसर्गात्तृष्णा सा शोषिणी कष्टा |
भवति खलु योपसर्गात्तृष्णा सा शोषिणी कष्टा |
ज्वरमेहक्षयशोषश्वासाद्युपसृष्टदेहानाम् ||१७||
ज्वरमेहक्षयशोषश्वासाद्युपसृष्टदेहानाम् ||१७||
bhavati khalu yōpasargāttrishna sā śōṣiṇī kaṣṭā|
bhavati khalu yōpasargāttrishna sā śōṣiṇī kaṣṭā|
jvaramēhakṣayaśōṣaśvāsādyupasr̥ṣṭadēhānām [1] ||17||
jvaramēhakṣayaśōṣaśvāsādyupasr̥ṣṭadēhānām [1] ||17||
bhavati khalu yopasargAttRuṣṇa sA shoShiNI kaShTA |
bhavati khalu yopasargAttRuṣṇa sA shoShiNI kaShTA |
jvaramehakShayaśōṣashvAsAdyupasRuShTadehAnAm ||17||
jvaramehakShayaśōṣashvAsAdyupasRuShTadehAnAm ||17||
सर्वास्त्वतिप्रसक्ता रोगकृशानां वमिप्रसक्तानाम् |
सर्वास्त्वतिप्रसक्ता रोगकृशानां वमिप्रसक्तानाम् |
घोरोपद्रवयुक्तास्तृणा मरणाय विज्ञेयाः ||१८||
घोरोपद्रवयुक्तास्तृणा मरणाय विज्ञेयाः ||१८||
sarvāstvatiprasaktā rōgakr̥śānāṁ vamiprasaktānām|
sarvāstvatiprasaktā rōgakr̥śānāṁ vamiprasaktānām|
ghōrōpadravayuktāstr̥ṇā maraṇāya vijñēyāḥ||18||
ghōrōpadravayuktāstr̥ṇā maraṇāya vijñēyāḥ||18||
sarvAstvatiprasaktA rogakRushAnAM vamiprasaktAnAm |
sarvAstvatiprasaktA rogakRushAnAM vamiprasaktAnAm |
ghoropadravayuktAstRuNA maraNAya vij~jeyAH ||18||
ghoropadravayuktAstRuNA maraNAya vij~jeyAH ||18||
नाग्निं विना हि तर्षः पवनाद्वा तौ हि शोषणे हेतू |
नाग्निं विना हि तर्षः पवनाद्वा तौ हि शोषणे हेतू |
अब्धातोरतिवृद्धावपां क्षये तृष्यते नरो हि ||१९||
अब्धातोरतिवृद्धावपां क्षये तृष्यते नरो हि ||१९||
गुर्वन्नपयःस्नेहैः सम्मूर्च्छद्भिर्विदाहकाले च |
गुर्वन्नपयःस्नेहैः सम्मूर्च्छद्भिर्विदाहकाले च |
यस्तृष्येद्वृतमार्गे तत्राप्यनिलानलौ हेतू ||२०||
यस्तृष्येद्वृतमार्गे तत्राप्यनिलानलौ हेतू ||२०||
तीक्ष्णोष्णरूक्षभावान्मद्यं पित्तानिलौ प्रकोपयति |
तीक्ष्णोष्णरूक्षभावान्मद्यं पित्तानिलौ प्रकोपयति |
शोषयतोऽपां धातुं तावेव हि मद्यशीलानाम् ||२१||
शोषयतोऽपां धातुं तावेव हि मद्यशीलानाम् ||२१||
तप्तास्विव सिकतासु हि तोयमाशु शुष्यति क्षिप्तम् |
तप्तास्विव सिकतासु हि तोयमाशु शुष्यति क्षिप्तम् |
तेषां सन्तप्तानां हिमजलपानाद्भवति शर्म ||२२||
तेषां सन्तप्तानां हिमजलपानाद्भवति शर्म ||२२||
nāgniṁ vinā hi tarṣaḥ pavanādvā tau hi śōṣaṇē hētū|
nāgniṁ vinā hi tarṣaḥ pavanādvā tau hi śōṣaṇē hētū|
abdhātōrativr̥ddhāvapāṁ kṣayē tr̥ṣyatē narō hi||19||
abdhātōrativr̥ddhāvapāṁ kṣayē tr̥ṣyatē narō hi||19||
gurvannapayaḥsnēhaiḥ sammūrcchadbhirvidāhakālē ca|
gurvannapayaḥsnēhaiḥ sammūrcchadbhirvidāhakālē ca|
yastr̥ṣyēdvr̥tamārgē tatrāpyanilānalau hētū||20||
yastr̥ṣyēdvr̥tamārgē tatrāpyanilānalau hētū||20||
tīkṣṇōṣṇarūkṣabhāvānmadyaṁ pittānilau prakōpayati|
tīkṣṇōṣṇarūkṣabhāvānmadyaṁ pittānilau prakōpayati|
śōṣayatō'pāṁ dhātuṁ tāvēva hi madyaśīlānām||21||
śōṣayatō'pāṁ dhātuṁ tāvēva hi madyaśīlānām||21||
taptāsviva sikatāsu hi tōyamāśu śuṣyati kṣiptam|
taptāsviva sikatāsu hi tōyamāśu śuṣyati kṣiptam|
tēṣāṁ santaptānāṁ himajalapānādbhavati śarma||22||
tēṣāṁ santaptānāṁ himajalapānādbhavati śarma||22||
nAgniM vinA hi tarShaH pavanAdvA tau hi śōṣane hetU |
nAgniM vinA hi tarShaH pavanAdvA tau hi śōṣane hetU |
abdhAtorativRuddhAvapAM kShaye tRuShyate naro hi ||19||
abdhAtorativRuddhAvapAM kShaye tRuShyate naro hi ||19||
gurvannapayaHsnehaiH sammUrcchadbhirvidAhakAle ca |
gurvannapayaHsnehaiH sammUrcchadbhirvidAhakAle ca |
yastRuShyedvRutamArge tatrApyanilAnalau hetU ||20||
yastRuShyedvRutamArge tatrApyanilAnalau hetU ||20||
tIkShNoShNarūkṣabhAvAnmadyaM pittAnilau prakopayati |
tIkShNoShNarūkṣabhAvAnmadyaM pittAnilau prakopayati |
śōṣayato~apAM dhātuM tAveva hi madyashIlAnAm ||21||
śōṣayato~apAM dhātuM tAveva hi madyashIlAnAm ||21||
taptAsviva sikatAsu hi toyamAshu shuShyati kShiptam |
taptAsviva sikatAsu hi toyamAshu shuShyati kShiptam |
teShAM santaptAnAM himajalapAnAdbhavati sharma ||22||
teShAM santaptAnAM himajalapAnAdbhavati sharma ||22||
शिशिरस्नातस्योष्मा रुद्धः कोष्ठं प्रपद्य तर्षयति |
शिशिरस्नातस्योष्मा रुद्धः कोष्ठं प्रपद्य तर्षयति |
तस्मान्नोष्णक्लान्तो भजेत सहसा जलं शीतम् ||२३||
तस्मान्नोष्णक्लान्तो भजेत सहसा जलं शीतम् ||२३||
śiśirasnātasyōṣmā ruddhaḥ kōṣṭhaṁ prapadya tarṣayati|
śiśirasnātasyōṣmā ruddhaḥ kōṣṭhaṁ prapadya tarṣayati|
tasmānnōṣṇaklāntō bhajēta sahasā jalaṁ śītam [1] ||23||
tasmānnōṣṇaklāntō bhajēta sahasā jalaṁ śītam [1] ||23||
shishirasnAtasyoShmA ruddhaH koShThaM prapadya tarShayati |
shishirasnAtasyoShmA ruddhaH koShThaM prapadya tarShayati |
tasmAnnoShNaklAnto bhajeta sahasA jalaM shItam ||23||
tasmAnnoShNaklAnto bhajeta sahasA jalaM shItam ||23||
लिङ्गं सर्वास्वेतास्वनिलक्षयपित्तजं भवत्यथ तु |
लिङ्गं सर्वास्वेतास्वनिलक्षयपित्तजं भवत्यथ तु |
पृथगागमाच्चिकित्सितमतः प्रवक्ष्यामि तृष्णानाम् ||२४||
पृथगागमाच्चिकित्सितमतः प्रवक्ष्यामि तृष्णानाम् ||२४||
liṅgaṁ sarvāsvētāsvanilakṣayapittajaṁ bhavatyatha tu|
liṅgaṁ sarvāsvētāsvanilakṣayapittajaṁ bhavatyatha tu|
pr̥thagāgamāccikitsitamataḥ pravakṣyāmi trishnanām||24||
pr̥thagāgamāccikitsitamataḥ pravakṣyāmi trishnanām||24||
li~ggaM sarvAsvetAsvanilakShayapittajaM bhavatyatha tu |
li~ggaM sarvAsvetAsvanilakShayapittajaM bhavatyatha tu |
pRuthagAgamAccikitsitamataH pravakShyAmi tRuṣṇanAm ||24||
pRuthagAgamAccikitsitamataH pravakShyAmi tRuṣṇanAm ||24||
अपां क्षयाद्धि तृष्णा संशोष्य नरं प्रणाशयेदाशु |
अपां क्षयाद्धि तृष्णा संशोष्य नरं प्रणाशयेदाशु |
तस्मादैन्द्रं तोयं समधु पिबेत्तद्गुणं वाऽन्यत् ||२५||
तस्मादैन्द्रं तोयं समधु पिबेत्तद्गुणं वाऽन्यत् ||२५||
किञ्चित्तुवरानुरसं तनु लघु शीतलं सुगन्धि सुरसं च |
किञ्चित्तुवरानुरसं तनु लघु शीतलं सुगन्धि सुरसं च |
अनभिष्यन्दि च यत्तत्क्षितिगतमप्यैन्द्रवज्ज्ञेयम् ||२६||
अनभिष्यन्दि च यत्तत्क्षितिगतमप्यैन्द्रवज्ज्ञेयम् ||२६||
apāṁ kṣayāddhi trishna saṁśōṣya naraṁ praṇāśayēdāśu|
apāṁ kṣayāddhi trishna saṁśōṣya naraṁ praṇāśayēdāśu|
tasmādaindraṁ tōyaṁ samadhu pibēttadguṇaṁ vā'nyat||25||
tasmādaindraṁ tōyaṁ samadhu pibēttadguṇaṁ vā'nyat||25||
kiñcittuvarānurasaṁ tanu laghu śītalaṁ sugandhi surasaṁ ca|
kiñcittuvarānurasaṁ tanu laghu śītalaṁ sugandhi surasaṁ ca|
anabhiṣyandi ca yattatkṣitigatamapyaindravajjñēyam||26||
anabhiṣyandi ca yattatkṣitigatamapyaindravajjñēyam||26||
apAM kShayAddhi tRuṣṇa saMshoShya naraM praNAshayedAshu |
apAM kShayAddhi tRuṣṇa saMshoShya naraM praNAshayedAshu |
tasmAdaindraM toyaM samadhu pibettadguNaM vA~anyat ||25||
tasmAdaindraM toyaM samadhu pibettadguNaM vA~anyat ||25||
ki~jcittuvarAnurasaM tanu laghu shItalaM sugandhi surasaM ca |
ki~jcittuvarAnurasaM tanu laghu shItalaM sugandhi surasaM ca |
anabhiShyandi ca yattatkShitigatamapyaindravajj~jeyam ||26||
anabhiShyandi ca yattatkShitigatamapyaindravajj~jeyam ||26||
शृतशीतं ससितोपलमथवा शरपूर्वपञ्चमूलेन |
शृतशीतं ससितोपलमथवा शरपूर्वपञ्चमूलेन |
लाजासक्तुसिताह्वामधुयुतमैन्द्रेण वा मन्थम् ||२७||
लाजासक्तुसिताह्वामधुयुतमैन्द्रेण वा मन्थम् ||२७||
वाट्यं वाऽऽमयवानां शीतं मधुशर्करायुतं दद्यात् |
वाट्यं वाऽऽमयवानां शीतं मधुशर्करायुतं दद्यात् |
पेयां वा शालीनां दद्याद्वा कोरदूषाणाम् ||२८||
पेयां वा शालीनां दद्याद्वा कोरदूषाणाम् ||२८||
पयसा शृतेन भोजनमथवा मधुशर्करायुतं योज्यम् |
पयसा शृतेन भोजनमथवा मधुशर्करायुतं योज्यम् |
पारावतादिकरसैर्घृतभृष्टैर्वाऽप्यलवणाम्लैः ||२९||
पारावतादिकरसैर्घृतभृष्टैर्वाऽप्यलवणाम्लैः ||२९||
तृणपञ्चमूलमुञ्जातकैः प्रियालैश्च जाङ्गलाः सुकृताः |
तृणपञ्चमूलमुञ्जातकैः प्रियालैश्च जाङ्गलाः सुकृताः |
शस्ता रसाः पयो वा तैः सिद्धं शर्करामधुमत् ||३०||
शस्ता रसाः पयो वा तैः सिद्धं शर्करामधुमत् ||३०||
शतधौतघृतेनाक्तः पयः पिबेच्छीततोयमवगाह्य |
शतधौतघृतेनाक्तः पयः पिबेच्छीततोयमवगाह्य |
मुद्गमसूरचणकजा रसास्तु भृष्टा घृते देयाः ||३१||
मुद्गमसूरचणकजा रसास्तु भृष्टा घृते देयाः ||३१||
मधुरैः सजीवनीयैः शीतैश्च सतिक्तकैः शृतं क्षीरम् |
मधुरैः सजीवनीयैः शीतैश्च सतिक्तकैः शृतं क्षीरम् |
पानाभ्यञ्जनसेकेष्विष्टं मधुशर्करायुक्तम् ||३२||
पानाभ्यञ्जनसेकेष्विष्टं मधुशर्करायुक्तम् ||३२||
तज्जं वा घृतमिष्टं पानाभ्यङ्गेषु नस्यमपि च स्यात् |
तज्जं वा घृतमिष्टं पानाभ्यङ्गेषु नस्यमपि च स्यात् |
नारीपयः सशर्करमुष्ट्र्या अपि नस्यमिक्षुरसः ||३३||
नारीपयः सशर्करमुष्ट्र्या अपि नस्यमिक्षुरसः ||३३||
śr̥taśītaṁ sasitōpalamathavā śarapūrvapañcamūlēna|
śr̥taśītaṁ sasitōpalamathavā śarapūrvapañcamūlēna|
lājāsaktusitāhvāmadhuyutamaindrēṇa [4] vā mantham||27||
lājāsaktusitāhvāmadhuyutamaindrēṇa [4] vā mantham||27||
vāṭyaṁ vā''mayavānāṁ śītaṁ madhuśarkarāyutaṁ dadyāt|
vāṭyaṁ vā''mayavānāṁ śītaṁ madhuśarkarāyutaṁ dadyāt|
pēyāṁ vā śālīnāṁ dadyādvā kōradūṣāṇām||28||
pēyāṁ vā śālīnāṁ dadyādvā kōradūṣāṇām||28||
payasā śr̥tēna bhōjanamathavā madhuśarkarāyutaṁ yōjyam|
payasā śr̥tēna bhōjanamathavā madhuśarkarāyutaṁ yōjyam|
pārāvatādikarasairghr̥tabhr̥ṣṭairvā'pyalavaṇāmlaiḥ||29||
pārāvatādikarasairghr̥tabhr̥ṣṭairvā'pyalavaṇāmlaiḥ||29||
tr̥ṇapañcamūlamuñjātakaiḥ priyālaiśca jāṅgalāḥ sukr̥tāḥ|
tr̥ṇapañcamūlamuñjātakaiḥ priyālaiśca jāṅgalāḥ sukr̥tāḥ|
śastā rasāḥ payō vā taiḥ siddhaṁ śarkarāmadhumat||30||
śastā rasāḥ payō vā taiḥ siddhaṁ śarkarāmadhumat||30||
śatadhautaghr̥tēnāktaḥ payaḥ pibēcchītatōyamavagāhya|
śatadhautaghr̥tēnāktaḥ payaḥ pibēcchītatōyamavagāhya|
mudgamasūracaṇakajā rasāstu bhr̥ṣṭā ghr̥tē [5] dēyāḥ||31||
mudgamasūracaṇakajā rasāstu bhr̥ṣṭā ghr̥tē [5] dēyāḥ||31||
madhuraiḥ sajīvanīyaiḥ śītaiśca satiktakaiḥ śr̥taṁ kṣīram|
madhuraiḥ sajīvanīyaiḥ śītaiśca satiktakaiḥ śr̥taṁ kṣīram|
pānābhyañjanasēkēṣviṣṭaṁ madhuśarkarāyuktam||32||
pānābhyañjanasēkēṣviṣṭaṁ madhuśarkarāyuktam||32||
tajjaṁ vā ghr̥tamiṣṭaṁ pānābhyaṅgēṣu nasyamapi ca syāt|
tajjaṁ vā ghr̥tamiṣṭaṁ pānābhyaṅgēṣu nasyamapi ca syāt|
nārīpayaḥ saśarkaramuṣṭryā api nasyamikṣurasaḥ||33||
nārīpayaḥ saśarkaramuṣṭryā api nasyamikṣurasaḥ||33||
shRutashItaM sasitopalamathavA sharapUrvapa~jcamUlena |
shRutashItaM sasitopalamathavA sharapUrvapa~jcamUlena |
lAjAsaktusitAhvAmadhuyutamaindreNa vA mantham ||27||
lAjAsaktusitAhvAmadhuyutamaindreNa vA mantham ||27||
vATyaM vA~a~amayavAnAM shItaM madhusharkarAyutaM dadyAt |
vATyaM vA~a~amayavAnAM shItaM madhusharkarAyutaM dadyAt |
pēyāM vA shAlInAM dadyAdvA koradUShANAm ||28||
pēyāM vA shAlInAM dadyAdvA koradUShANAm ||28||
payasA shRutena bhojanamathavA madhusharkarAyutaM yojyam |
payasA shRutena bhojanamathavA madhusharkarAyutaM yojyam |
pArAVātadikarasairghRutabhRuShTairvA~apyalavaNAmlaiH ||29||
pArAVātadikarasairghRutabhRuShTairvA~apyalavaNAmlaiH ||29||
tRuNapa~jcamUlamu~jjAtakaiH priyAlaishca jA~ggalAH sukRutAH |
tRuNapa~jcamUlamu~jjAtakaiH priyAlaishca jA~ggalAH sukRutAH |
shastA rasAH payo vA taiH siddhaM sharkarAmadhumat ||30||
shastA rasAH payo vA taiH siddhaM sharkarAmadhumat ||30||
shatadhautaghRutenAktaH payaH pibecchItatoyamavagAhya |
shatadhautaghRutenAktaH payaH pibecchItatoyamavagAhya |
mudgamasUracaNakajA rasAstu bhRuShTA ghRute deyAH ||31||
mudgamasUracaNakajA rasAstu bhRuShTA ghRute deyAH ||31||
madhuraiH sajIvanIyaiH shItaishca satiktakaiH shRutaM kShIram |
madhuraiH sajIvanIyaiH shItaishca satiktakaiH shRutaM kShIram |
pAnAbhya~jjanasekeShviShTaM madhusharkarAyuktam ||32||
pAnAbhya~jjanasekeShviShTaM madhusharkarAyuktam ||32||
tajjaM vA ghRutamiShTaM pAnAbhya~ggeShu nasyamapi ca syAt |
tajjaM vA ghRutamiShTaM pAnAbhya~ggeShu nasyamapi ca syAt |
nArIpayaH sasharkaramuShTryA api nasyamikShurasaH ||33||
nArIpayaH sasharkaramuShTryA api nasyamikShurasaH ||33||
क्षीरेक्षुरसगुडोदकसितोपलाक्षौद्रसीधुमार्द्वीकैः |
क्षीरेक्षुरसगुडोदकसितोपलाक्षौद्रसीधुमार्द्वीकैः |
वृक्षाम्लमातुलुङ्गैर्गण्डूषास्तालुशोषघ्नाः ||३४||
वृक्षाम्लमातुलुङ्गैर्गण्डूषास्तालुशोषघ्नाः ||३४||
जम्ब्वाम्रातकबदरीवेतसपञ्चवल्कपञ्चाम्लैः |
जम्ब्वाम्रातकबदरीवेतसपञ्चवल्कपञ्चाम्लैः |
हृन्मुखशिरःप्रदेहाःसघृता मूर्च्छाभ्रमतृष्णाघ्नाः स्युः ||३५||
हृन्मुखशिरःप्रदेहाःसघृता मूर्च्छाभ्रमतृष्णाघ्नाः स्युः ||३५||
दाडिमदधित्थलोध्रैः सविदारीबीजपूरकैः शिरसः |
दाडिमदधित्थलोध्रैः सविदारीबीजपूरकैः शिरसः |
लेपो गौरामलकैर्घृतारनालायुतैश्च हितः ||३६||
लेपो गौरामलकैर्घृतारनालायुतैश्च हितः ||३६||
शैवलपङ्काम्बुरुहैः साम्लैः सघृतैश्च शक्तुभिर्लेपः |
शैवलपङ्काम्बुरुहैः साम्लैः सघृतैश्च शक्तुभिर्लेपः |
मस्त्वारनालार्द्रवसनकमलमणिहारसंस्पर्शाः ||३७||
मस्त्वारनालार्द्रवसनकमलमणिहारसंस्पर्शाः ||३७||
हिमवद्दरीवनसरित्सरोऽम्बुजपवनेन्दुपादशिशिराणाम् |
हिमवद्दरीवनसरित्सरोऽम्बुजपवनेन्दुपादशिशिराणाम् |
रम्यशिशिरोदकानां स्मरणं कथाश्च तृष्णाघ्नाः ||३९||
रम्यशिशिरोदकानां स्मरणं कथाश्च तृष्णाघ्नाः ||३९||
kShIrekShurasaguDodakasitopalAkShaudrasIdhumArdvIkaiH |
kShIrekShurasaguDodakasitopalAkShaudrasIdhumArdvIkaiH |
vRūkṣamlamAtulu~ggairgaNDUShAstAlushoShaghnAH ||34||
vRūkṣamlamAtulu~ggairgaNDUShAstAlushoShaghnAH ||34||
jambvAmrAtakabadarIvetasapa~jcavalkapa~jcAmlaiH |
jambvAmrAtakabadarIvetasapa~jcavalkapa~jcAmlaiH |
hRunmukhashiraHpradehAHsaghRutA mUrcchAbhramatRuṣṇaghnAH syuH ||35||
hRunmukhashiraHpradehAHsaghRutA mUrcchAbhramatRuṣṇaghnAH syuH ||35||
dADimadadhitthalodhraiH savidArIbIjapUrakaiH shirasaH |
dADimadadhitthalodhraiH savidArIbIjapUrakaiH shirasaH |
lepo gaurAmalakairghRutAranAlAyutaishca hitaH ||36||
lepo gaurAmalakairghRutAranAlAyutaishca hitaH ||36||
shaivalapa~gkAmburuhaiH sAmlaiH saghRutaishca shaktubhirlepaH |
shaivalapa~gkAmburuhaiH sAmlaiH saghRutaishca shaktubhirlepaH |
mastvAranAlArdravasanakamalamaNihArasaMsparshAH ||37||
mastvAranAlArdravasanakamalamaNihArasaMsparshAH ||37||
shishirAmbucandanArdrastanataTapANitalagAtrasaMsparshAH |
shishirAmbucandanArdrastanataTapANitalagAtrasaMsparshAH |
kShaumArdranivasanAnAM varA~gganAnAM priyANAM ca ||38||
kShaumArdranivasanAnAM varA~gganAnAM priyANAM ca ||38||
himavaddarIvanasaritsaro~ambujapavanendupAdashishirANAm |
himavaddarIvanasaritsaro~ambujapavanendupAdashishirANAm |
ramyashishirodakAnAM smaraNaM kathAshca tRuṣṇaghnAH ||39||
ramyashishirodakAnAM smaraNaM kathAshca tRuṣṇaghnAH ||39||
kShIrekShurasaguDodakasitopalAkShaudrasIdhumArdvIkaiH |
kShIrekShurasaguDodakasitopalAkShaudrasIdhumArdvIkaiH |
vRūkṣamlamAtulu~ggairgaNDUShAstAluśōṣaghnAH ||34||
vRūkṣamlamAtulu~ggairgaNDUShAstAluśōṣaghnAH ||34||
jambvAmrAtakabadarIvetasapa~jcavalkapa~jcAmlaiH |
jambvAmrAtakabadarIvetasapa~jcavalkapa~jcAmlaiH |
hRunmukhashiraHpradehAHsaghRutA mUrcchAbhramatRuṣṇaghnAH syuH ||35||
hRunmukhashiraHpradehAHsaghRutA mUrcchAbhramatRuṣṇaghnAH syuH ||35||
dADimadadhitthalodhraiH savidArIbIjapUrakaiH shirasaH |
dADimadadhitthalodhraiH savidArIbIjapUrakaiH shirasaH |
lepo gaurAmalakairghRutAranAlAyutaishca hitaH ||36||
lepo gaurAmalakairghRutAranAlAyutaishca hitaH ||36||
shaivalapa~gkAmburuhaiH sAmlaiH saghRutaishca ŚaktubhirlepaH |
shaivalapa~gkAmburuhaiH sAmlaiH saghRutaishca ŚaktubhirlepaH |
mastvAranAlArdravasanakamalamaNihArasaMsparshAH ||37||
mastvAranAlArdravasanakamalamaNihArasaMsparshAH ||37||
shishirAmbucandanArdrastanataTapANitalagAtrasaMsparshAH |
shishirAmbucandanArdrastanataTapANitalagAtrasaMsparshAH |
kShaumArdranivasanAnAM varA~gganAnAM priyANAM ca ||38||
kShaumArdranivasanAnAM varA~gganAnAM priyANAM ca ||38||
himavaddarIvanasaritsaro~ambujapavanendupAdashishirANAm |
himavaddarIvanasaritsaro~ambujapavanendupAdashishirANAm |
ramyashishirodakAnAM smaraNaM kathAshca tRuṣṇaghnAH ||39||
ramyashishirodakAnAM smaraNaM kathAshca tRuṣṇaghnAH ||39||
वातघ्नमन्नपानं मृदु लघु शीतं च वाततृष्णायाम् |
वातघ्नमन्नपानं मृदु लघु शीतं च वाततृष्णायाम् |
क्षयकासनुच्छृतं क्षीरघृतमूर्ध्ववाततृष्णाघ्नम् ||४०||
क्षयकासनुच्छृतं क्षीरघृतमूर्ध्ववाततृष्णाघ्नम् ||४०||
vātaghnamannapānaṁ mr̥du laghu śītaṁ ca vātatrishnayām|
vātaghnamannapānaṁ mr̥du laghu śītaṁ ca vātatrishnayām|
kṣayakāsanucchr̥taṁ kṣīraghr̥tamūrdhvavātatrishnaghnam ||40||
kṣayakāsanucchr̥taṁ kṣīraghr̥tamūrdhvavātatrishnaghnam ||40||
VātaghnamannapAnaM mRudu laghu shItaM ca VātatRuṣṇayAm |
VātaghnamannapAnaM mRudu laghu shItaM ca VātatRuṣṇayAm |
kShayakAsanucchRutaM kShIraghRutamUrdhvaVātatRuṣṇaghnam ||40||
kShayakAsanucchRutaM kShIraghRutamUrdhvaVātatRuṣṇaghnam ||40||
लोहितशालितण्डुलखर्जूरपरूषकोत्पलद्राक्षाः |
लोहितशालितण्डुलखर्जूरपरूषकोत्पलद्राक्षाः |
मधु पक्वलोष्टमेव च जले स्थितं शीतलं पेयम् ||४२||
मधु पक्वलोष्टमेव च जले स्थितं शीतलं पेयम् ||४२||
लोहितशालिप्रस्थः सलोध्रमधुकाञ्जनोत्पलः क्षुण्णः |
लोहितशालिप्रस्थः सलोध्रमधुकाञ्जनोत्पलः क्षुण्णः |
पक्वामलोष्टजलमधुसमायुतो मृन्मये पेयः ||४३||
पक्वामलोष्टजलमधुसमायुतो मृन्मये पेयः ||४३||
वटमातुलुङ्गवेतसपल्लवकुशकाशमूलयष्ट्याह्वैः |
वटमातुलुङ्गवेतसपल्लवकुशकाशमूलयष्ट्याह्वैः |
सिद्धेऽम्भस्यग्निनिभां कृष्णमृदं कृष्णसिकतां वा ||४४||
सिद्धेऽम्भस्यग्निनिभां कृष्णमृदं कृष्णसिकतां वा ||४४||
तत्पानि नवकपालान्यथवा निर्वाप्य पाययेताच्छम् |
तत्पानि नवकपालान्यथवा निर्वाप्य पाययेताच्छम् |
आपाकशर्करं वाऽमृतवल्ल्युदकं तृषां हन्ति ||४५||
आपाकशर्करं वाऽमृतवल्ल्युदकं तृषां हन्ति ||४५||
क्षीरवतां मधुराणां शीतानां शर्करामधुविमिश्राः |
क्षीरवतां मधुराणां शीतानां शर्करामधुविमिश्राः |
शीतकषाया मृद्भृष्टसंयुताः पित्ततृष्णाघ्नाः ||४६||
शीतकषाया मृद्भृष्टसंयुताः पित्ततृष्णाघ्नाः ||४६||
lōhitaśālitaṇḍulakharjūraparūṣakōtpaladrākṣāḥ|
lōhitaśālitaṇḍulakharjūraparūṣakōtpaladrākṣāḥ|
madhu pakvalōṣṭamēva ca jalē sthitaṁ śītalaṁ pēyam||42||
madhu pakvalōṣṭamēva ca jalē sthitaṁ śītalaṁ pēyam||42||
lōhitaśāliprasthaḥ salōdhramadhukāñjanōtpalaḥ kṣuṇṇaḥ|
lōhitaśāliprasthaḥ salōdhramadhukāñjanōtpalaḥ kṣuṇṇaḥ|
pakvāmalōṣṭajalamadhusamāyutō [9] mr̥nmayē pēyaḥ||43||
pakvāmalōṣṭajalamadhusamāyutō [9] mr̥nmayē pēyaḥ||43||
vaṭamātuluṅgavētasapallavakuśakāśamūlayaṣṭyāhvaiḥ|
vaṭamātuluṅgavētasapallavakuśakāśamūlayaṣṭyāhvaiḥ|
siddhē'mbhasyagninibhāṁ kr̥ṣṇamr̥daṁ kr̥ṣṇasikatāṁ vā||44||
siddhē'mbhasyagninibhāṁ kr̥ṣṇamr̥daṁ kr̥ṣṇasikatāṁ vā||44||
taptāni navakapālānyathavā nirvāpya pāyayētāccham|
taptāni navakapālānyathavā nirvāpya pāyayētāccham|
āpākaśarkaraṁ vā'mr̥tavallyudakaṁ tr̥ṣāṁ hanti||45||
āpākaśarkaraṁ vā'mr̥tavallyudakaṁ tr̥ṣāṁ hanti||45||
kṣīravatāṁ madhurāṇāṁ śītānāṁ śarkarāmadhuvimiśrāḥ|
kṣīravatāṁ madhurāṇāṁ śītānāṁ śarkarāmadhuvimiśrāḥ|
śītakaṣāyā mr̥dbhr̥ṣṭasaṁyutāḥ pittatrishnaghnāḥ||46||
śītakaṣāyā mr̥dbhr̥ṣṭasaṁyutāḥ pittatrishnaghnāḥ||46||
lohitashAlitaNDulakharjUraparUShakotpaladrAkShAH |
lohitashAlitaNDulakharjUraparUShakotpaladrAkShAH |
madhu pakvaloShTameva ca jale sthitaM shItalaM pēyām ||42||
madhu pakvaloShTameva ca jale sthitaM shItalaM pēyām ||42||
lohitashAliprasthaH salodhramadhukA~jjanotpalaH kShuNNaH |
lohitashAliprasthaH salodhramadhukA~jjanotpalaH kShuNNaH |
pakvAmaloShTajalamadhusamAyuto mRunmaye pēyāH ||43||
pakvAmaloShTajalamadhusamAyuto mRunmaye pēyāH ||43||
VātamAtulu~ggavetasapallavakushakAshamUlayaShTyAhvaiH |
VātamAtulu~ggavetasapallavakushakAshamUlayaShTyAhvaiH |
siddhe~ambhasyagninibhAM kRuṣṇamRudaM kRuṣṇasikatAM vA ||44||
siddhe~ambhasyagninibhAM kRuṣṇamRudaM kRuṣṇasikatAM vA ||44||
tatpAni navakapAlAnyathavA nirvApya pAyayetAccham |
tatpAni navakapAlAnyathavA nirvApya pAyayetAccham |
ApAkasharkaraM vA~amRutavallyudakaM tRuShAM hanti ||45||
ApAkasharkaraM vA~amRutavallyudakaM tRuShAM hanti ||45||
kShIraVātaM madhurANAM shItAnAM sharkarAmadhuvimishrAH |
kShIraVātaM madhurANAM shItAnAM sharkarAmadhuvimishrAH |
shItakaShAyA mRudbhRuShTasaMyutAH pittatRuṣṇaghnAH ||46||
shItakaShAyA mRudbhRuShTasaMyutAH pittatRuṣṇaghnAH ||46||
In morbid thirst due to ''vata'' and ''pitta'', the ghee taken out of milk prepared with drugs of life promoter group, is recommended.
In morbid thirst due to ''vata'' and ''pitta'', the ghee taken out of milk prepared with drugs of life promoter group, is recommended.
In ''pittaja'' morbid thirst, water mixed with grapes, sandalwood, dates, vetiveria zizanioidis, honey and cold water in which red ''shali'' rice, dates, ''parushaka'', blue water lily, grapes, honey and a baked lump of earth have been kept, may be given or water kept in earthen pot in which 64 tola of red ''shali'' rice, pounded with ''lodhra'', liquorice, antimony and blue water lily are put and in which a baked clod of clay, water and honey have been integrated. This is a curative drink in morbid thirst.
In ''pittaja'' morbid thirst, water mixed with grapes, sandalwood, dates, vetiveria zizanioidis, honey and cold water in which red ''shali'' rice, dates, ''parushaka'', blue water lily, grapes, honey and a baked lump of earth have been kept, may be given or water kept in earthen pot in which 64 tola of red ''shali'' rice, pounded with ''lodhra'', liquorice, antimony and blue water lily are put and in which a baked clod of clay, water and honey have been integrated. This is a curative drink in morbid thirst.