9,091
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Line 1,319:
Line 1,319: + + + + + + + + + + + + + + + + + + + Line 1,380:
Line 1,399: + + + + + + + + + + + − + + + + + + + + + Line 1,441:
Line 1,479: + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
→Sannipataja jwara
सन्निपातज्वरस्योर्ध्वं त्रयोदशविधस्य हि|
सन्निपातज्वरस्योर्ध्वं त्रयोदशविधस्य हि|
प्राक्सूत्रितस्य वक्ष्यामि लक्षणं वै पृथक् पृथक्||९०||
प्राक्सूत्रितस्य वक्ष्यामि लक्षणं वै पृथक् पृथक्||९०||
भ्रमः पिपासा दाहश्च गौरवं शिरसोऽतिरुक्|
भ्रमः पिपासा दाहश्च गौरवं शिरसोऽतिरुक्|
वातपित्तोल्बणे विद्याल्लिङ्गं मन्दकफे ज्वरे||९१||
वातपित्तोल्बणे विद्याल्लिङ्गं मन्दकफे ज्वरे||९१||
शैत्यं कासोऽरुचिस्तन्द्रापिपासादाहरुग्व्यथाः|
शैत्यं कासोऽरुचिस्तन्द्रापिपासादाहरुग्व्यथाः|
वातश्लेष्मोल्बणे व्याधौ लिङ्गं पित्तावरे विदुः||९२||
वातश्लेष्मोल्बणे व्याधौ लिङ्गं पित्तावरे विदुः||९२||
छर्दिः शैत्यं मुहुर्दाहस्तृष्णा मोहोऽस्थिवेदना|
छर्दिः शैत्यं मुहुर्दाहस्तृष्णा मोहोऽस्थिवेदना|
मन्दवाते व्यवस्यन्ति लिङ्गं पित्तकफोल्बणे||९३||
मन्दवाते व्यवस्यन्ति लिङ्गं पित्तकफोल्बणे||९३||
सन्ध्यस्थिशिरसः शूलं प्रलापो गौरवं भ्रमः|
सन्ध्यस्थिशिरसः शूलं प्रलापो गौरवं भ्रमः|
वातोल्बणे स्याद् द्व्यनुगे तृष्णा कण्ठास्यशुष्कता||९४||
वातोल्बणे स्याद् द्व्यनुगे तृष्णा कण्ठास्यशुष्कता||९४||
रक्तविण्मूत्रता दाहः स्वेदस्तृड् बलसङ्क्षयः|
रक्तविण्मूत्रता दाहः स्वेदस्तृड् बलसङ्क्षयः|
मूर्च्छा चेति त्रिदोषे स्याल्लिङ्गं पित्ते गरीयसि||९५||
मूर्च्छा चेति त्रिदोषे स्याल्लिङ्गं पित्ते गरीयसि||९५||
आलस्यारुचिहृल्लासदाहवम्यरतिभ्रमैः|
आलस्यारुचिहृल्लासदाहवम्यरतिभ्रमैः|
कफोल्बणं सन्निपातं तन्द्राकासेन चादिशेत्||९६||
कफोल्बणं सन्निपातं तन्द्राकासेन चादिशेत्||९६||
प्रतिश्या छर्दिरालस्यं तन्द्राऽरुच्यग्निमार्दवम्|
प्रतिश्या छर्दिरालस्यं तन्द्राऽरुच्यग्निमार्दवम्|
हीनवाते पित्तमध्ये लिङ्गं श्लेष्माधिके मतम्||९७||
हीनवाते पित्तमध्ये लिङ्गं श्लेष्माधिके मतम्||९७||
हारिद्रमूत्रनेत्रत्वं दाहस्तृष्णा भ्रमोऽरुचिः|
हारिद्रमूत्रनेत्रत्वं दाहस्तृष्णा भ्रमोऽरुचिः|
हीनवाते मध्यकफे लिङ्गं पित्ताधिके मतम्||९८||
हीनवाते मध्यकफे लिङ्गं पित्ताधिके मतम्||९८||
शिरोरुग्वेपथुः श्वासः प्रलापश्छर्द्यरोचकौ|
शिरोरुग्वेपथुः श्वासः प्रलापश्छर्द्यरोचकौ|
हीनपित्ते मध्यकफे लिङ्गं स्यान्मारुताधिके||९९||
हीनपित्ते मध्यकफे लिङ्गं स्यान्मारुताधिके||९९||
शीतको गौरवं तन्द्रा प्रलापोऽस्थिशिरोऽतिरुक्|
शीतको गौरवं तन्द्रा प्रलापोऽस्थिशिरोऽतिरुक्|
हीनपित्ते वातमध्ये लिङ्गं श्लेष्माधिके विदुः||१००||
हीनपित्ते वातमध्ये लिङ्गं श्लेष्माधिके विदुः||१००||
श्वासः कासः प्रतिश्यायो मुखशोषोऽतिपार्श्वरुक्|
श्वासः कासः प्रतिश्यायो मुखशोषोऽतिपार्श्वरुक्|
कफहीने पित्तमध्ये लिङ्गं वाताधिके मतम्||१०१||
कफहीने पित्तमध्ये लिङ्गं वाताधिके मतम्||१०१||
वर्चोभेदोऽग्निदौर्बल्यं [३] तृष्णा दाहोऽरुचिर्भ्रमः|
वर्चोभेदोऽग्निदौर्बल्यं [३] तृष्णा दाहोऽरुचिर्भ्रमः|
कफहीने वातमध्ये लिङ्गं पित्ताधिके विदुः||१०२||
कफहीने वातमध्ये लिङ्गं पित्ताधिके विदुः||१०२||
सन्निपातज्वरस्योर्ध्वमतो वक्ष्यामि लक्षणम्|
सन्निपातज्वरस्योर्ध्वमतो वक्ष्यामि लक्षणम्|
क्षणे दाहः क्षणे शीतमस्थिसन्धिशिरोरुजा||१०३||
क्षणे दाहः क्षणे शीतमस्थिसन्धिशिरोरुजा||१०३||
सास्रावे कलुषे रक्ते निर्भुग्ने चापि दर्शने [४] |
सास्रावे कलुषे रक्ते निर्भुग्ने चापि दर्शने [४] |
सस्वनौ सरुजौ कर्णौ कण्ठः शूकैरिवावृतः||१०४||
सस्वनौ सरुजौ कर्णौ कण्ठः शूकैरिवावृतः||१०४||
तन्द्रा मोहः प्रलापश्च कासः श्वासोऽरुचिर्भ्रमः|
तन्द्रा मोहः प्रलापश्च कासः श्वासोऽरुचिर्भ्रमः|
परिदग्धा खरस्पर्शा जिह्वा स्रस्ताङ्गता परम्||१०५||
परिदग्धा खरस्पर्शा जिह्वा स्रस्ताङ्गता परम्||१०५||
ष्ठीवनं रक्तपित्तस्य कफेनोन्मिश्रितस्य च|
ष्ठीवनं रक्तपित्तस्य कफेनोन्मिश्रितस्य च|
शिरसो लोठनं तृष्णा निद्रानाशो हृदि व्यथा||१०६||
शिरसो लोठनं तृष्णा निद्रानाशो हृदि व्यथा||१०६||
स्वेदमूत्रपुरीषाणां चिराद्दर्शनमल्पशः|
स्वेदमूत्रपुरीषाणां चिराद्दर्शनमल्पशः|
कृशत्वं नातिगात्राणां प्रततं कण्ठकूजनम्||१०७||
कृशत्वं नातिगात्राणां प्रततं कण्ठकूजनम्||१०७||
कोठानां श्यावरक्तानां मण्डलानां च दर्शनम्|
कोठानां श्यावरक्तानां मण्डलानां च दर्शनम्|
मूकत्वं स्रोतसां पाको गुरुत्वमुदरस्य च||१०८||
मूकत्वं स्रोतसां पाको गुरुत्वमुदरस्य च||१०८||
sannipātajwarasyōrdhvaṁ trayōdaśavidhasya hi|
sannipātajwarasyōrdhvaṁ trayōdaśavidhasya hi|
prāksūtritasya vakṣyāmi lakṣaṇaṁ vai pr̥thak pr̥thak||90||
prāksūtritasya vakṣyāmi lakṣaṇaṁ vai pr̥thak pr̥thak||90||
bhramaḥ pipāsā dāhaśca gauravaṁ śirasō'tiruk|
bhramaḥ pipāsā dāhaśca gauravaṁ śirasō'tiruk|
vātapittōlbaṇē vidyālliṅgaṁ mandakaphē jvarē||91||
vātapittōlbaṇē vidyālliṅgaṁ mandakaphē jvarē||91||
śaityaṁ kāsō'rucistandrāpipāsādāharugvyathāḥ|
śaityaṁ kāsō'rucistandrāpipāsādāharugvyathāḥ|
vātaślēṣmōlbaṇē vyādhau liṅgaṁ pittāvarē viduḥ||92||
vātaślēṣmōlbaṇē vyādhau liṅgaṁ pittāvarē viduḥ||92||
chardiḥ śaityaṁ muhurdāhastr̥ṣṇā mōhō'sthivēdanā|
chardiḥ śaityaṁ muhurdāhastr̥ṣṇā mōhō'sthivēdanā|
mandavātē vyavasyanti liṅgaṁ pittakaphōlbaṇē||93||
mandavātē vyavasyanti liṅgaṁ pittakaphōlbaṇē||93||
sandhyasthiśirasaḥ śūlaṁ pralāpō gauravaṁ bhramaḥ|
sandhyasthiśirasaḥ śūlaṁ pralāpō gauravaṁ bhramaḥ|
vātōlbaṇē syād dvyanugē tr̥ṣṇā kaṇṭhāsyaśuṣkatā||94||
vātōlbaṇē syād dvyanugē tr̥ṣṇā kaṇṭhāsyaśuṣkatā||94||
raktaviṇmūtratā dāhaḥ svēdastr̥ḍ balasaṅkṣayaḥ|
raktaviṇmūtratā dāhaḥ svēdastr̥ḍ balasaṅkṣayaḥ|
mūrcchā cēti tridōṣē syālliṅgaṁ pittē garīyasi||95||
mūrcchā cēti tridōṣē syālliṅgaṁ pittē garīyasi||95||
ālasyārucihr̥llāsadāhavamyaratibhramaiḥ|
ālasyārucihr̥llāsadāhavamyaratibhramaiḥ|
kaphōlbaṇaṁ sannipātaṁ tandrākāsēna cādiśēt||96||
kaphōlbaṇaṁ sannipātaṁ tandrākāsēna cādiśēt||96||
pratiśyā chardirālasyaṁ tandrā'rucyagnimārdavam|
pratiśyā chardirālasyaṁ tandrā'rucyagnimārdavam|
hīnavātē pittamadhyē liṅgaṁ ślēṣmādhikē matam||97||
hīnavātē pittamadhyē liṅgaṁ ślēṣmādhikē matam||97||
hāridramūtranētratvaṁ dāhastr̥ṣṇā bhramō'ruciḥ|
hāridramūtranētratvaṁ dāhastr̥ṣṇā bhramō'ruciḥ|
hīnavātē madhyakaphē liṅgaṁ pittādhikē matam||98||
hīnavātē madhyakaphē liṅgaṁ pittādhikē matam||98||
śirōrugvēpathuḥ śvāsaḥ pralāpaśchardyarōcakau|
śirōrugvēpathuḥ śvāsaḥ pralāpaśchardyarōcakau|
hīnapittē madhyakaphē liṅgaṁ syānmārutādhikē||99||
hīnapittē madhyakaphē liṅgaṁ syānmārutādhikē||99||
śītakō gauravaṁ tandrā pralāpō'sthiśirō'tiruk|
śītakō gauravaṁ tandrā pralāpō'sthiśirō'tiruk|
hīnapittē vātamadhyē liṅgaṁ ślēṣmādhikē viduḥ||100||
hīnapittē vātamadhyē liṅgaṁ ślēṣmādhikē viduḥ||100||
śvāsaḥ kāsaḥ pratiśyāyō mukhaśōṣō'tipārśvaruk|
śvāsaḥ kāsaḥ pratiśyāyō mukhaśōṣō'tipārśvaruk|
kaphahīnē pittamadhyē liṅgaṁ vātādhikē matam||101||
kaphahīnē pittamadhyē liṅgaṁ vātādhikē matam||101||
varcōbhēdō'gnidaurbalyaṁ tr̥ṣṇā dāhō'rucirbhramaḥ|
varcōbhēdō'gnidaurbalyaṁ tr̥ṣṇā dāhō'rucirbhramaḥ|
kaphahīnē vātamadhyē liṅgaṁ pittādhikē viduḥ||102||
kaphahīnē vātamadhyē liṅgaṁ pittādhikē viduḥ||102||
sannipātajwarasyōrdhvamatō vakṣyāmi lakṣaṇam|
sannipātajwarasyōrdhvamatō vakṣyāmi lakṣaṇam|
kṣaṇē dāhaḥ kṣaṇē śītamasthisandhiśirōrujā||103||
kṣaṇē dāhaḥ kṣaṇē śītamasthisandhiśirōrujā||103||
sāsrāvē kaluṣē raktē nirbhugnē cāpi darśanē |
sāsrāvē kaluṣē raktē nirbhugnē cāpi darśanē |
sasvanau sarujau karṇau kaṇṭhaḥ śūkairivāvr̥taḥ||104||
sasvanau sarujau karṇau kaṇṭhaḥ śūkairivāvr̥taḥ||104||
tandrā mōhaḥ pralāpaśca kāsaḥ śvāsō'rucirbhramaḥ|
tandrā mōhaḥ pralāpaśca kāsaḥ śvāsō'rucirbhramaḥ|
paridagdhā kharasparśā jihvā srastāṅgatā param||105||
paridagdhā kharasparśā jihvā srastāṅgatā param||105||
ṣṭhīvanaṁ raktapittasya kaphēnōnmiśritasya ca|
ṣṭhīvanaṁ raktapittasya kaphēnōnmiśritasya ca|
śirasō lōṭhanaṁ tr̥ṣṇā nidrānāśō hr̥di vyathā||106||
śirasō lōṭhanaṁ tr̥ṣṇā nidrānāśō hr̥di vyathā||106||
svēdamūtrapurīṣāṇāṁ cirāddarśanamalpaśaḥ|
svēdamūtrapurīṣāṇāṁ cirāddarśanamalpaśaḥ|
kr̥śatvaṁ nātigātrāṇāṁ pratataṁ kaṇṭhakūjanam||107||
kr̥śatvaṁ nātigātrāṇāṁ pratataṁ kaṇṭhakūjanam||107||
kōṭhānāṁ śyāvaraktānāṁ maṇḍalānāṁ ca darśanam|
kōṭhānāṁ śyāvaraktānāṁ maṇḍalānāṁ ca darśanam|
mūkatvaṁ srōtasāṁ pākō gurutvamudarasya ca||108||
mūkatvaṁ srōtasāṁ pākō gurutvamudarasya ca||108||
sannipAtajwarasyordhvaM trayodashavidhasya hi|
sannipAtajwarasyordhvaM trayodashavidhasya hi|
prAksUtritasya vakShyAmi lakShaNaM vai pRuthak pRuthak||90||
prAksUtritasya vakShyAmi lakShaNaM vai pRuthak pRuthak||90||
bhramaH pipAsA dAhashca gauravaM shiraso~atiruk|
bhramaH pipAsA dAhashca gauravaM shiraso~atiruk|
vAtapittolbaNe vidyAlli~ggaM mandakaphe jvare||91||
vAtapittolbaNe vidyAlli~ggaM mandakaphe jvare||91||
shaityaM kAso~arucistandrApipAsAdAharugvyathAH|
shaityaM kAso~arucistandrApipAsAdAharugvyathAH|
vAtashleShmolbaNe vyAdhau li~ggaM pittAvare viduH||92||
vAtashleShmolbaNe vyAdhau li~ggaM pittAvare viduH||92||
chardiH shaityaM muhurdAhastRuShNA moho~asthivedanA|
chardiH shaityaM muhurdAhastRuShNA moho~asthivedanA|
mandavAte vyavasyanti li~ggaM pittakapholbaNe||93||
mandavAte vyavasyanti li~ggaM pittakapholbaNe||93||
sandhyasthishirasaH shUlaM pralApo gauravaM bhramaH|
sandhyasthishirasaH shUlaM pralApo gauravaM bhramaH|
vAtolbaNe syAd dvyanuge tRuShNA kaNThAsyashuShkatA||94||
vAtolbaNe syAd dvyanuge tRuShNA kaNThAsyashuShkatA||94||
raktaviNmUtratA dAhaH svedastRuD balasa~gkShayaH|
raktaviNmUtratA dAhaH svedastRuD balasa~gkShayaH|
mUrcchA ceti tridoShe syAlli~ggaM pitte garIyasi||95||
mUrcchA ceti tridoShe syAlli~ggaM pitte garIyasi||95||
AlasyArucihRullAsadAhavamyaratibhramaiH|
AlasyArucihRullAsadAhavamyaratibhramaiH|
kapholbaNaM sannipAtaM tandrAkAsena cAdishet||96||
kapholbaNaM sannipAtaM tandrAkAsena cAdishet||96||
pratishyA chardirAlasyaM tandrA~arucyagnimArdavam|
pratishyA chardirAlasyaM tandrA~arucyagnimArdavam|
hInavAte pittamadhye li~ggaM shleShmAdhike matam||97||
hInavAte pittamadhye li~ggaM shleShmAdhike matam||97||
hAridramUtranetratvaM dAhastRuShNA bhramo~aruciH|
hAridramUtranetratvaM dAhastRuShNA bhramo~aruciH|
hInavAte madhyakaphe li~ggaM pittAdhike matam||98||
hInavAte madhyakaphe li~ggaM pittAdhike matam||98||
shirorugvepathuH shvAsaH pralApashchardyarocakau|
shirorugvepathuH shvAsaH pralApashchardyarocakau|
hInapitte madhyakaphe li~ggaM syAnmArutAdhike||99||
hInapitte madhyakaphe li~ggaM syAnmArutAdhike||99||
shItako gauravaM tandrA pralApo~asthishiro~atiruk|
shItako gauravaM tandrA pralApo~asthishiro~atiruk|
hInapitte vAtamadhye li~ggaM shleShmAdhike viduH||100||
hInapitte vAtamadhye li~ggaM shleShmAdhike viduH||100||
shvAsaH kAsaH pratishyAyo mukhashoSho~atipArshvaruk|
shvAsaH kAsaH pratishyAyo mukhashoSho~atipArshvaruk|
kaphahIne pittamadhye li~ggaM vAtAdhike matam||101||
kaphahIne pittamadhye li~ggaM vAtAdhike matam||101||
varcobhedo~agnidaurbalyaM tRuShNA dAho~arucirbhramaH|
varcobhedo~agnidaurbalyaM tRuShNA dAho~arucirbhramaH|
kaphahIne vAtamadhye li~ggaM pittAdhike viduH||102||
kaphahIne vAtamadhye li~ggaM pittAdhike viduH||102||
sannipAtajwarasyordhvamato vakShyAmi lakShaNam|
sannipAtajwarasyordhvamato vakShyAmi lakShaNam|
kShaNe dAhaH kShaNe shItamasthisandhishirorujA||103||
kShaNe dAhaH kShaNe shItamasthisandhishirorujA||103||
sAsrAve kaluShe rakte nirbhugne cApi darshane |
sAsrAve kaluShe rakte nirbhugne cApi darshane |
sasvanau sarujau karNau kaNThaH shUkairivAvRutaH||104||
sasvanau sarujau karNau kaNThaH shUkairivAvRutaH||104||
tandrA mohaH pralApashca kAsaH shvAso~arucirbhramaH|
tandrA mohaH pralApashca kAsaH shvAso~arucirbhramaH|
paridagdhA kharasparshA jihvA srastA~ggatA param||105||
paridagdhA kharasparshA jihvA srastA~ggatA param||105||
ShThIvanaM raktapittasya kaphenonmishritasya ca|
ShThIvanaM raktapittasya kaphenonmishritasya ca|
shiraso loThanaM tRuShNA nidrAnAsho hRudi vyathA||106||
shiraso loThanaM tRuShNA nidrAnAsho hRudi vyathA||106||
svedamUtrapurIShANAM cirAddarshanamalpashaH|
svedamUtrapurIShANAM cirAddarshanamalpashaH|
kRushatvaM nAtigAtrANAM pratataM kaNThakUjanam||107||
kRushatvaM nAtigAtrANAM pratataM kaNThakUjanam||107||
koThAnAM shyAvaraktAnAM maNDalAnAM ca darshanam|
koThAnAM shyAvaraktAnAM maNDalAnAM ca darshanam|
mUkatvaM srotasAM pAko gurutvamudarasya ca||108||
mUkatvaM srotasAM pAko gurutvamudarasya ca||108||