9,091
edits
Changes
→Guidelines for management of kshayaja trishna
क्षयकासेन तु तुल्या क्षयतृष्णा सा गरीयसी नॄणाम् |
क्षयकासेन तु तुल्या क्षयतृष्णा सा गरीयसी नॄणाम् |
क्षीणक्षतशोषहितैस्तस्मात्तां भेषजैः शमयेत् ||५०||
क्षीणक्षतशोषहितैस्तस्मात्तां भेषजैः शमयेत् ||५०||
पानतृषार्तः पानं त्वर्धोदकमम्ललवणगन्धाढ्यम् |
पानतृषार्तः पानं त्वर्धोदकमम्ललवणगन्धाढ्यम् |
शिशिरस्नातः पानं मद्याम्बु गुडाम्बु वा तृषितः ||५१||
शिशिरस्नातः पानं मद्याम्बु गुडाम्बु वा तृषितः ||५१||
भक्तोपरोधतृषितः स्नेहतृषार्तोऽथवा तनुयवागूम् |
भक्तोपरोधतृषितः स्नेहतृषार्तोऽथवा तनुयवागूम् |
प्रपिबेद्गुरुणा तृषितो भुक्तेन तदुद्धरेद्भुक्तम् ||५२||
प्रपिबेद्गुरुणा तृषितो भुक्तेन तदुद्धरेद्भुक्तम् ||५२||
मद्याम्बु वाऽम्बु कोष्णं बलवांस्तृषितः समुल्लिखेत् पीत्वा |
मद्याम्बु वाऽम्बु कोष्णं बलवांस्तृषितः समुल्लिखेत् पीत्वा |
मागधिकाविशदमुखः सशर्करं वा पिबेन्मन्थम् ||५३||
मागधिकाविशदमुखः सशर्करं वा पिबेन्मन्थम् ||५३||
बलवांस्तु तालुशोषे पिबेद्धृतं तृष्यमद्याच्च |
बलवांस्तु तालुशोषे पिबेद्धृतं तृष्यमद्याच्च |
सर्पिर्भृष्टं क्षीरं मांसरसांश्चाबलः स्निग्धान् ||५४||
सर्पिर्भृष्टं क्षीरं मांसरसांश्चाबलः स्निग्धान् ||५४||
अतिरूक्षदुर्बलानां तर्षं शमयेन्नृणामिहाशु पयः |
अतिरूक्षदुर्बलानां तर्षं शमयेन्नृणामिहाशु पयः |
छागो वा घृतभृष्टः शीतो मधुरो रसो हृद्यः ||५५||
छागो वा घृतभृष्टः शीतो मधुरो रसो हृद्यः ||५५||
स्निग्धेऽन्ने भुक्ते या तृष्णा स्यात्तां गुडाम्बुना शमयेत् |
स्निग्धेऽन्ने भुक्ते या तृष्णा स्यात्तां गुडाम्बुना शमयेत् |
तर्षं मूर्च्छाभिहतस्य रक्तपित्तापहैर्हन्यात् ||५६||
तर्षं मूर्च्छाभिहतस्य रक्तपित्तापहैर्हन्यात् ||५६||
kṣayakāsēna tu tulyā kṣayatrishna sā garīyasī nr̥̄ṇām|
kṣayakāsēna tu tulyā kṣayatrishna sā garīyasī nr̥̄ṇām|
kṣīṇakṣataśōṣahitaistasmāttāṁ bhēṣajaiḥ śamayēt||50||
kṣīṇakṣataśōṣahitaistasmāttāṁ bhēṣajaiḥ śamayēt||50||
pānatr̥ṣārtaḥ pānaṁ tvardhōdakamamlalavaṇagandhāḍhyam|
pānatr̥ṣārtaḥ pānaṁ tvardhōdakamamlalavaṇagandhāḍhyam|
śiśirasnātaḥ pānaṁ madyāmbu guḍāmbu vā tr̥ṣitaḥ||51||
śiśirasnātaḥ pānaṁ madyāmbu guḍāmbu vā tr̥ṣitaḥ||51||
bhaktōparōdhatr̥ṣitaḥ snēhatr̥ṣārtō'thavā tanuyavāgūm|
bhaktōparōdhatr̥ṣitaḥ snēhatr̥ṣārtō'thavā tanuyavāgūm|
prapibēdguruṇā tr̥ṣitō bhuktēna taduddharēdbhuktam||52||
prapibēdguruṇā tr̥ṣitō bhuktēna taduddharēdbhuktam||52||
madyāmbu vā'mbu kōṣṇaṁ balavāṁstr̥ṣitaḥ samullikhēt pītvā|
madyāmbu vā'mbu kōṣṇaṁ balavāṁstr̥ṣitaḥ samullikhēt pītvā|
māgadhikāviśadamukhaḥ saśarkaraṁ vā pibēnmantham||53||
māgadhikāviśadamukhaḥ saśarkaraṁ vā pibēnmantham||53||
balavāṁstu tāluśōṣē pibēddhr̥taṁ tr̥ṣyamadyācca|
balavāṁstu tāluśōṣē pibēddhr̥taṁ tr̥ṣyamadyācca|
sarpirbhr̥ṣṭaṁ kṣīraṁ māṁsarasāṁścābalaḥ snigdhān||54||
sarpirbhr̥ṣṭaṁ kṣīraṁ māṁsarasāṁścābalaḥ snigdhān||54||
atirūkṣadurbalānāṁ tarṣaṁ śamayēnnr̥ṇāmihāśu payaḥ|
atirūkṣadurbalānāṁ tarṣaṁ śamayēnnr̥ṇāmihāśu payaḥ|
chāgō vā ghr̥tabhr̥ṣṭaḥ śītō madhurō rasō hr̥dyaḥ||55||
chāgō vā ghr̥tabhr̥ṣṭaḥ śītō madhurō rasō hr̥dyaḥ||55||
snigdhē'nnē bhuktē yā trishna syāttāṁ guḍāmbunā śamayēt|
snigdhē'nnē bhuktē yā trishna syāttāṁ guḍāmbunā śamayēt|
tarṣaṁ mūrcchābhihatasya raktapittāpahairhanyāt||56||
tarṣaṁ mūrcchābhihatasya raktapittāpahairhanyāt||56||
kShayakAsena tu tulyA kShayatRuṣṇa sA garIyasI nRUNAm |
kShayakAsena tu tulyA kShayatRuṣṇa sA garIyasI nRUNAm |
kShINakShataśōṣahitaistasmAttAM bheShajaiH shamayet ||50||
kShINakShataśōṣahitaistasmAttAM bheShajaiH shamayet ||50||
pAnatRuShArtaH pAnaM tvardhodakamamlalavaNagandhADhyam |
pAnatRuShArtaH pAnaM tvardhodakamamlalavaNagandhADhyam |
shishirasnAtaH pAnaM madyAmbu guDAmbu vA tRuShitaH ||51||
shishirasnAtaH pAnaM madyAmbu guDAmbu vA tRuShitaH ||51||
bhaktoparodhatRuShitaH snehatRuShArto~athavA tanuyavAgUm |
bhaktoparodhatRuShitaH snehatRuShArto~athavA tanuyavAgUm |
prapibedguruNA tRuShito bhuktena taduddharedbhuktam ||52||
prapibedguruNA tRuShito bhuktena taduddharedbhuktam ||52||
madyAmbu vA~ambu koShNaM balavAMstRuShitaH samullikhet pItvA |
madyAmbu vA~ambu koShNaM balavAMstRuShitaH samullikhet pItvA |
mAgadhikAvishadamukhaH sasharkaraM vA pibenmantham ||53||
mAgadhikAvishadamukhaH sasharkaraM vA pibenmantham ||53||
balavAMstu tAlushoShe pibeddhRutaM tRuShyamadyAcca |
balavAMstu tAlushoShe pibeddhRutaM tRuShyamadyAcca |
sarpirbhRuShTaM kShIraM māṁsarasAMshcAbalaH snigdhAn ||54||
sarpirbhRuShTaM kShIraM māṁsarasAMshcAbalaH snigdhAn ||54||
atirūkṣadurbalAnAM tarShaM shamayennRuNAmihAshu payaH |
atirūkṣadurbalAnAM tarShaM shamayennRuNAmihAshu payaH |
chAgo vA ghRutabhRuShTaH shIto madhuro raso hRudyaH ||55||
chAgo vA ghRutabhRuShTaH shIto madhuro raso hRudyaH ||55||
snigdhe~anne bhukte yA tRuṣṇa syAttAM guDAmbunA shamayet |
snigdhe~anne bhukte yA tRuṣṇa syAttAM guDAmbunA shamayet |
tarShaM mUrcchAbhihatasya raktapittApahairhanyAt ||56||
tarShaM mUrcchAbhihatasya raktapittApahairhanyAt ||56||