9,091
edits
Changes
→Five types of jwara as per frequency
सर्वदेहानुगाः स्तब्धा ज्वरं कुर्वन्ति सन्ततम्|
सर्वदेहानुगाः स्तब्धा ज्वरं कुर्वन्ति सन्ततम्|
दशाहं द्वादशाहं वा सप्ताहं वा सुदुःसहः||५४||
दशाहं द्वादशाहं वा सप्ताहं वा सुदुःसहः||५४||
स शीघ्रं शीघ्रकारित्वात् प्रशमं याति हन्ति वा|
स शीघ्रं शीघ्रकारित्वात् प्रशमं याति हन्ति वा|
कालदूष्यप्रकृतिभिर्दोषस्तुल्यो हि सन्ततम्||५५||
कालदूष्यप्रकृतिभिर्दोषस्तुल्यो हि सन्ततम्||५५||
निष्प्रत्यनीकः कुरुते तस्माज्ज्ञेयः सुदुःसहः|
निष्प्रत्यनीकः कुरुते तस्माज्ज्ञेयः सुदुःसहः|
यथा धातूंस्तथा मूत्रं पुरीषं चानिलादयः||५६||
यथा धातूंस्तथा मूत्रं पुरीषं चानिलादयः||५६||
युगपच्चानुपद्यन्ते नियमात् सन्तते ज्वरे|
युगपच्चानुपद्यन्ते नियमात् सन्तते ज्वरे|
स शुद्ध्या वाऽप्यशुद्ध्या वा रसादीनामशेषतः||५७||
स शुद्ध्या वाऽप्यशुद्ध्या वा रसादीनामशेषतः||५७||
सप्ताहादिषु कालेषु प्रशमं याति हन्ति वा|
सप्ताहादिषु कालेषु प्रशमं याति हन्ति वा|
यदा तु नातिशुध्यन्ति न वा शुध्यन्ति सर्वशः||५८||
यदा तु नातिशुध्यन्ति न वा शुध्यन्ति सर्वशः||५८||
द्वादशैते समुद्दिष्टाः सन्ततस्याश्रयास्तदा|
द्वादशैते समुद्दिष्टाः सन्ततस्याश्रयास्तदा|
विसर्गं द्वादशे कृत्वा दिवसेऽव्यक्तलक्षणम्||५९||
विसर्गं द्वादशे कृत्वा दिवसेऽव्यक्तलक्षणम्||५९||
दुर्लभोपशमः कालं दीर्घमप्यनुवर्तते|
दुर्लभोपशमः कालं दीर्घमप्यनुवर्तते|
इति बुद्ध्वा ज्वरं वैद्य उपक्रामेत्तु सन्ततम् ||६०||
इति बुद्ध्वा ज्वरं वैद्य उपक्रामेत्तु सन्ततम् ||६०||
sarvadēhānugāḥ stabdhā jwaraṁ kurvanti santatam|
sarvadēhānugāḥ stabdhā jwaraṁ kurvanti santatam|
daśāhaṁ dvādaśāhaṁ vā saptāhaṁ vā suduḥsahaḥ||54||
daśāhaṁ dvādaśāhaṁ vā saptāhaṁ vā suduḥsahaḥ||54||
sa śīghraṁ śīghrakāritvāt praśamaṁ yāti hanti vā|
sa śīghraṁ śīghrakāritvāt praśamaṁ yāti hanti vā|
kāladūṣyaprakr̥tibhirdōṣastulyō hi santatam||55||
kāladūṣyaprakr̥tibhirdōṣastulyō hi santatam||55||
niṣpratyanīkaḥ kurutē tasmājjñēyaḥ suduḥsahaḥ|
niṣpratyanīkaḥ kurutē tasmājjñēyaḥ suduḥsahaḥ|
yathā dhātūṁstathā mūtraṁ purīṣaṁ cānilādayaḥ||56||
yathā dhātūṁstathā mūtraṁ purīṣaṁ cānilādayaḥ||56||
yugapaccānupadyantē niyamāt santatē jvarē|
yugapaccānupadyantē niyamāt santatē jvarē|
sa śuddhyā vā'pyaśuddhyā vā rasādīnāmaśēṣataḥ||57||
sa śuddhyā vā'pyaśuddhyā vā rasādīnāmaśēṣataḥ||57||
saptāhādiṣu kālēṣu praśamaṁ yāti hanti vā|
saptāhādiṣu kālēṣu praśamaṁ yāti hanti vā|
yadā tu nātiśudhyanti na vā śudhyanti sarvaśaḥ||58||
yadā tu nātiśudhyanti na vā śudhyanti sarvaśaḥ||58||
dvādaśaitē samuddiṣṭāḥ santatasyāśrayāstadā|
dvādaśaitē samuddiṣṭāḥ santatasyāśrayāstadā|
visargaṁ dvādaśē kr̥tvā divasē'vyaktalakṣaṇam||59||
visargaṁ dvādaśē kr̥tvā divasē'vyaktalakṣaṇam||59||
durlabhōpaśamaḥ kālaṁ dīrghamapyanuvartatē|
durlabhōpaśamaḥ kālaṁ dīrghamapyanuvartatē|
iti buddhvā jwaraṁ vaidya upakrāmēttu santatam ||60||
iti buddhvā jwaraṁ vaidya upakrāmēttu santatam ||60||
sarvadehAnugAH stabdhA jwaraM kurvanti santatam|
sarvadehAnugAH stabdhA jwaraM kurvanti santatam|
dashAhaM dvAdashAhaM vA saptAhaM vA suduHsahaH||54||
dashAhaM dvAdashAhaM vA saptAhaM vA suduHsahaH||54||
sa shIghraM shIghrakAritvAt prashamaM yAti hanti vA|
sa shIghraM shIghrakAritvAt prashamaM yAti hanti vA|
kAladUShyaprakRutibhirdoShastulyo hi santatam||55||
kAladUShyaprakRutibhirdoShastulyo hi santatam||55||
niShpratyanIkaH kurute tasmAjj~jeyaH suduHsahaH|
niShpratyanIkaH kurute tasmAjj~jeyaH suduHsahaH|
yathA dhAtUMstathA mUtraM purIShaM cAnilAdayaH||56||
yathA dhAtUMstathA mUtraM purIShaM cAnilAdayaH||56||
yugapaccAnupadyante niyamAt santate jvare|
yugapaccAnupadyante niyamAt santate jvare|
sa shuddhyA vA~apyashuddhyA vA rasAdInAmasheShataH||57||
sa shuddhyA vA~apyashuddhyA vA rasAdInAmasheShataH||57||
saptAhAdiShu kAleShu prashamaM yAti hanti vA|
saptAhAdiShu kAleShu prashamaM yAti hanti vA|
yadA tu nAtishudhyanti na vA shudhyanti sarvashaH||58||
yadA tu nAtishudhyanti na vA shudhyanti sarvashaH||58||
dvAdashaite samuddiShTAH santatasyAshrayAstadA|
dvAdashaite samuddiShTAH santatasyAshrayAstadA|
visargaM dvAdashe kRutvA divase~avyaktalakShaNam||59||
visargaM dvAdashe kRutvA divase~avyaktalakShaNam||59||
durlabhopashamaH kAlaM dIrghamapyanuvartate|
durlabhopashamaH kAlaM dIrghamapyanuvartate|
iti buddhvA jwaraM vaidya upakrAmettu santatam ||60||
iti buddhvA jwaraM vaidya upakrAmettu santatam ||60||
सप्रत्यनीकः कुरुते कालवृद्धिक्षयात्मकम्|
सप्रत्यनीकः कुरुते कालवृद्धिक्षयात्मकम्|
अहोरात्रे सततको द्वौ कालावनुवर्तते||६२||
अहोरात्रे सततको द्वौ कालावनुवर्तते||६२||
sapratyanīkaḥ kurutē kālavr̥ddhikṣayātmakam|
sapratyanīkaḥ kurutē kālavr̥ddhikṣayātmakam|
ahōrātrē satatakō dvau kālāvanuvartatē||62||
ahōrātrē satatakō dvau kālāvanuvartatē||62||
sapratyanIkaH kurute kAlavRuddhikShayAtmakam|
sapratyanIkaH kurute kAlavRuddhikShayAtmakam|
ahorAtre satatako dvau kAlAvanuvartate||62||
ahorAtre satatako dvau kAlAvanuvartate||62||
कालप्रकृतिदूष्याणां प्राप्यैवान्यतमाद्बलम्|
कालप्रकृतिदूष्याणां प्राप्यैवान्यतमाद्बलम्|
अन्येद्युष्कं ज्वरं दोषो रुद्ध्वा मेदोवहाः सिराः||६३||
अन्येद्युष्कं ज्वरं दोषो रुद्ध्वा मेदोवहाः सिराः||६३||
kālaprakr̥tidūṣyāṇāṁ prāpyaivānyatamādbalam|
kālaprakr̥tidūṣyāṇāṁ prāpyaivānyatamādbalam|
anyēdyuṣkaṁ jwaraṁ dōṣō ruddhvā mēdōvahāḥ sirāḥ||63||
anyēdyuṣkaṁ jwaraṁ dōṣō ruddhvā mēdōvahāḥ sirāḥ||63||
kAlaprakRutidUShyANAM prApyaivAnyatamAdbalam|
kAlaprakRutidUShyANAM prApyaivAnyatamAdbalam|
anyedyuShkaM jwaraM doSho ruddhvA medovahAH sirAH||63||
anyedyuShkaM jwaraM doSho ruddhvA medovahAH sirAH||63||
गतिर्द्व्येकान्तराऽन्येद्युर्दोषस्योक्ताऽन्यथा परैः|
गतिर्द्व्येकान्तराऽन्येद्युर्दोषस्योक्ताऽन्यथा परैः|
अन्येद्युष्कं ज्वरं कुर्यादपि संश्रित्य शोणितम्||६५||
अन्येद्युष्कं ज्वरं कुर्यादपि संश्रित्य शोणितम्||६५||
मांसस्रोतांस्यनुगतो जनयेत्तु तृतीयकम्|
मांसस्रोतांस्यनुगतो जनयेत्तु तृतीयकम्|
संश्रितो मेदसो मार्गं दोषश्चापि चतुर्थकम् ||६६||
संश्रितो मेदसो मार्गं दोषश्चापि चतुर्थकम् ||६६||
अन्येद्युष्कः प्रतिदिनं दिनं हित्वा तृतीयकः|
अन्येद्युष्कः प्रतिदिनं दिनं हित्वा तृतीयकः|
दिनद्वयं यो विश्रम्य प्रत्येति स चतुर्थकः||६७||
दिनद्वयं यो विश्रम्य प्रत्येति स चतुर्थकः||६७||
gatirdvyēkāntarā'nyēdyurdōṣasyōktā'nyathā paraiḥ|
gatirdvyēkāntarā'nyēdyurdōṣasyōktā'nyathā paraiḥ|
anyēdyuṣkaṁ jwaraṁ kuryādapi saṁśritya śōṇitam||65||
anyēdyuṣkaṁ jwaraṁ kuryādapi saṁśritya śōṇitam||65||
māṁsasrōtāṁsyanugatō janayēttu tr̥tīyakam|
māṁsasrōtāṁsyanugatō janayēttu tr̥tīyakam|
saṁśritō mēdasō mārgaṁ dōṣaścāpi caturthakam ||66||
saṁśritō mēdasō mārgaṁ dōṣaścāpi caturthakam ||66||
anyēdyuṣkaḥ pratidinaṁ dinaṁ hitvā tr̥tīyakaḥ|
anyēdyuṣkaḥ pratidinaṁ dinaṁ hitvā tr̥tīyakaḥ|
dinadvayaṁ yō viśramya pratyēti sa caturthakaḥ||67||
dinadvayaṁ yō viśramya pratyēti sa caturthakaḥ||67||
gatirdvyekAntarA~anyedyurdoShasyoktA~anyathA paraiH|
gatirdvyekAntarA~anyedyurdoShasyoktA~anyathA paraiH|
anyedyuShkaM jwaraM kuryAdapi saMshritya shoNitam||65||
anyedyuShkaM jwaraM kuryAdapi saMshritya shoNitam||65||
mAMsasrotAMsyanugato janayettu tRutIyakam|
mAMsasrotAMsyanugato janayettu tRutIyakam|
saMshrito medaso mArgaM doShashcApi caturthakam ||66||
saMshrito medaso mArgaM doShashcApi caturthakam ||66||
anyedyuShkaH pratidinaM dinaM hitvA tRutIyakaH|
anyedyuShkaH pratidinaM dinaM hitvA tRutIyakaH|
dinadvayaM yo vishramya pratyeti sa caturthakaH||67||
dinadvayaM yo vishramya pratyeti sa caturthakaH||67||