Line 1,330: |
Line 1,330: |
| रक्तपित्तोत्तरं दृष्ट्वा ग्रन्थिवीसर्पमादितः | | | रक्तपित्तोत्तरं दृष्ट्वा ग्रन्थिवीसर्पमादितः | |
| रूक्षणैर्लङ्घनैः सेकैः प्रदेहैः पाञ्चवल्कलैः ||११८|| | | रूक्षणैर्लङ्घनैः सेकैः प्रदेहैः पाञ्चवल्कलैः ||११८|| |
| + | |
| सिरामोक्षैर्जलौकोभिर्वमनैः सविरेचनैः | | | सिरामोक्षैर्जलौकोभिर्वमनैः सविरेचनैः | |
| घृतैः कषायतिक्तैश्च कालज्ञः समुपाचरेत् ||११९|| | | घृतैः कषायतिक्तैश्च कालज्ञः समुपाचरेत् ||११९|| |
| + | |
| ऊर्ध्वं चाधश्च शुद्धाय रक्ते चाप्यवसेचिते | | | ऊर्ध्वं चाधश्च शुद्धाय रक्ते चाप्यवसेचिते | |
| वातश्लेष्महरं कर्म ग्रन्थिवीसर्पिणे हितम् ||१२०|| | | वातश्लेष्महरं कर्म ग्रन्थिवीसर्पिणे हितम् ||१२०|| |
| + | |
| उत्कारिकाभिरुष्णाभिरुपनाहःप्रशस्यते| | | उत्कारिकाभिरुष्णाभिरुपनाहःप्रशस्यते| |
| स्निग्धाभिर्वेशवारैर्वा ग्रन्थिवीसर्पशूलिनाम् ||१२१|| | | स्निग्धाभिर्वेशवारैर्वा ग्रन्थिवीसर्पशूलिनाम् ||१२१|| |
| + | |
| दशमूलोपसिद्धेन तैलेनोष्णेन सेचयेत् | | | दशमूलोपसिद्धेन तैलेनोष्णेन सेचयेत् | |
− | कुष्ठतैलेन चोष्णेन पाक्यक्षारयुतेन च ||१२२|| | + | कुष्ठतैलेन चोष्णेन पाक्यक्षारयुतेन च ||१२२|| |
| + | |
| गोमूत्रैः पत्रनिर्यूहैरुष्णैर्वा परिषेचयेत् | | | गोमूत्रैः पत्रनिर्यूहैरुष्णैर्वा परिषेचयेत् | |
| सुखोष्णया प्रदिह्याद्वा पिष्टया चाश्वगन्धया ||१२३|| | | सुखोष्णया प्रदिह्याद्वा पिष्टया चाश्वगन्धया ||१२३|| |
| + | |
| शुष्कमूलककल्केन नक्तमालत्वचाऽपि वा | | | शुष्कमूलककल्केन नक्तमालत्वचाऽपि वा | |
| बिभीतकत्वचां वाऽपि कल्केनोष्णेन लेपयेत् ||१२४|| | | बिभीतकत्वचां वाऽपि कल्केनोष्णेन लेपयेत् ||१२४|| |
| + | |
| बलां नागबलां पथ्यां भूर्जग्रन्थिं बिभीतकम् | | | बलां नागबलां पथ्यां भूर्जग्रन्थिं बिभीतकम् | |
| वंशपत्राण्यग्निमन्थं कुर्याद्ग्रन्थिप्रलेपनम् ||१२५|| | | वंशपत्राण्यग्निमन्थं कुर्याद्ग्रन्थिप्रलेपनम् ||१२५|| |
| + | |
| दन्ती चित्रकमूलत्वक् सुधार्कपयसी गुडः | | | दन्ती चित्रकमूलत्वक् सुधार्कपयसी गुडः | |
| भल्लातकास्थि कासीसं लेपो भिन्द्याच्छिलामपि ||१२६|| | | भल्लातकास्थि कासीसं लेपो भिन्द्याच्छिलामपि ||१२६|| |
| + | |
| बहिर्मार्गास्थितं ग्रन्थिं किं पुनः कफसम्भवम् | | | बहिर्मार्गास्थितं ग्रन्थिं किं पुनः कफसम्भवम् | |
| दीर्घकालस्थितं ग्रन्थिं भिन्द्याद्वा भेषजैरिमैः ||१२७|| | | दीर्घकालस्थितं ग्रन्थिं भिन्द्याद्वा भेषजैरिमैः ||१२७|| |
| + | |
| मूलकानां कुलत्थानां यूषैः सक्षारदाडिमैः | | | मूलकानां कुलत्थानां यूषैः सक्षारदाडिमैः | |
| गोधूमान्नैर्यवान्नैर्वा ससीधुमधुशर्करैः ||१२८|| | | गोधूमान्नैर्यवान्नैर्वा ससीधुमधुशर्करैः ||१२८|| |
| + | |
| सक्षौद्रेर्वारुणीमण्डैर्मातुलुङ्गरसान्वितैः | | | सक्षौद्रेर्वारुणीमण्डैर्मातुलुङ्गरसान्वितैः | |
| त्रिफलायाः प्रयोगैश्च पिप्पलीक्षौद्रसंयुतैः ||१२९|| | | त्रिफलायाः प्रयोगैश्च पिप्पलीक्षौद्रसंयुतैः ||१२९|| |
| + | |
| मुस्तभल्लातशक्तूनां प्रयोगैर्माक्षिकस्य च | | | मुस्तभल्लातशक्तूनां प्रयोगैर्माक्षिकस्य च | |
| देवदारुगुडूच्योश्च प्रयोगैर्गिरिजस्य च ||१३०|| | | देवदारुगुडूच्योश्च प्रयोगैर्गिरिजस्य च ||१३०|| |
| + | |
| धूमैर्विरेकैः शिरसः पूर्वोक्तैर्गुल्मभेदनैः | | | धूमैर्विरेकैः शिरसः पूर्वोक्तैर्गुल्मभेदनैः | |
| अयोलवणपाषाणहेमताम्रप्रपीडनैः ||१३१|| | | अयोलवणपाषाणहेमताम्रप्रपीडनैः ||१३१|| |
| + | |
| आभिः क्रियाभिः सिद्धाभिर्विविधाभिर्बली स्थिरः | | | आभिः क्रियाभिः सिद्धाभिर्विविधाभिर्बली स्थिरः | |
| ग्रन्थिः पाषाणकठिनो यदा नैवोपशाम्यति ||१३२|| | | ग्रन्थिः पाषाणकठिनो यदा नैवोपशाम्यति ||१३२|| |
| + | |
| अथास्य दाहः क्षारेण शरैर्हेम्नाऽथ वा हितः | | | अथास्य दाहः क्षारेण शरैर्हेम्नाऽथ वा हितः | |
| पाकिभिः पाचयित्वा वा पाटयित्वा समुद्धरेत् ||१३३|| | | पाकिभिः पाचयित्वा वा पाटयित्वा समुद्धरेत् ||१३३|| |
| + | |
| मोक्षयेद्बहुशश्चास्य रक्तमुत्क्लेशमागतम् | | | मोक्षयेद्बहुशश्चास्य रक्तमुत्क्लेशमागतम् | |
| पुनश्चापहृते रक्ते वातश्लेष्मजिदौषधम् ||१३४|| | | पुनश्चापहृते रक्ते वातश्लेष्मजिदौषधम् ||१३४|| |
| + | |
| धूमो विरेकः शिरसः स्वेदनं परिमर्दनम् | | | धूमो विरेकः शिरसः स्वेदनं परिमर्दनम् | |
| अप्रशाम्यति दोषे च पाचनं वा प्रशस्यते ||१३५|| | | अप्रशाम्यति दोषे च पाचनं वा प्रशस्यते ||१३५|| |
| + | |
| प्रक्लिन्नं दाहपाकाभ्यां भिषक् शोधनरोपणैः | | | प्रक्लिन्नं दाहपाकाभ्यां भिषक् शोधनरोपणैः | |
| बाह्यैश्चाभ्यन्तरैश्चैव व्रणवत् समुपाचरेत् ||१३६|| | | बाह्यैश्चाभ्यन्तरैश्चैव व्रणवत् समुपाचरेत् ||१३६|| |
| + | |
| कम्पिल्लकं विडङ्गानि दार्वीं कारञ्जकं फलम् | | | कम्पिल्लकं विडङ्गानि दार्वीं कारञ्जकं फलम् | |
| पिष्ट्वा तैलं विपक्तव्यं ग्रन्थिव्रणचिकित्सितम् ||१३७|| | | पिष्ट्वा तैलं विपक्तव्यं ग्रन्थिव्रणचिकित्सितम् ||१३७|| |
| + | |
| द्विव्रणीयोपदिष्टेन कर्मणा चाप्युपाचरेत् | | | द्विव्रणीयोपदिष्टेन कर्मणा चाप्युपाचरेत् | |
| देशकालविभागज्ञो व्रणान् वीसर्पजान् बुधः ||१३८|| | | देशकालविभागज्ञो व्रणान् वीसर्पजान् बुधः ||१३८|| |
| + | |
| इति ग्रन्थिविसर्पचिकित्सा | | | इति ग्रन्थिविसर्पचिकित्सा | |
| + | |
| raktapittōttaraṁ dr̥ṣṭvā granthivīsarpamāditaḥ| | | raktapittōttaraṁ dr̥ṣṭvā granthivīsarpamāditaḥ| |
| rūkṣaṇairlaṅghanaiḥ sēkaiḥ pradēhaiḥ pāñcavalkalaiḥ||118|| | | rūkṣaṇairlaṅghanaiḥ sēkaiḥ pradēhaiḥ pāñcavalkalaiḥ||118|| |
| + | |
| sirāmōkṣairjalaukōbhirvamanaiḥ savirēcanaiḥ| | | sirāmōkṣairjalaukōbhirvamanaiḥ savirēcanaiḥ| |
| ghr̥taiḥ [1] kaṣāyatiktaiśca kālajñaḥ samupācarēt||119|| | | ghr̥taiḥ [1] kaṣāyatiktaiśca kālajñaḥ samupācarēt||119|| |
| + | |
| ūrdhvaṁ cādhaśca śuddhāya raktē cāpyavasēcitē| | | ūrdhvaṁ cādhaśca śuddhāya raktē cāpyavasēcitē| |
| vātaślēṣmaharaṁ karma granthivīsarpiṇē hitam||120|| | | vātaślēṣmaharaṁ karma granthivīsarpiṇē hitam||120|| |
| + | |
| utkārikābhiruṣṇābhirupanāhaḥ praśasyatē| | | utkārikābhiruṣṇābhirupanāhaḥ praśasyatē| |
| snigdhābhirvēśavārairvā granthivīsarpaśūlinām||121|| | | snigdhābhirvēśavārairvā granthivīsarpaśūlinām||121|| |
| + | |
| daśamūlōpasiddhēna tailēnōṣṇēna sēcayēt| | | daśamūlōpasiddhēna tailēnōṣṇēna sēcayēt| |
| kuṣṭhatailēna cōṣṇēna pākyakṣārayutēna ca||122|| | | kuṣṭhatailēna cōṣṇēna pākyakṣārayutēna ca||122|| |
| + | |
| gōmūtraiḥ patraniryūhairuṣṇairvā pariṣēcayēt| | | gōmūtraiḥ patraniryūhairuṣṇairvā pariṣēcayēt| |
| sukhōṣṇayā pradihyādvā piṣṭayā cāśvagandhayā||123|| | | sukhōṣṇayā pradihyādvā piṣṭayā cāśvagandhayā||123|| |
| + | |
| śuṣkamūlakakalkēna naktamālatvacā'pi vā| | | śuṣkamūlakakalkēna naktamālatvacā'pi vā| |
| bibhītakatvacāṁ vā'pi [2] kalkēnōṣṇēna lēpayēt||124|| | | bibhītakatvacāṁ vā'pi [2] kalkēnōṣṇēna lēpayēt||124|| |
| + | |
| balāṁ nāgabalāṁ pathyāṁ bhūrjagranthiṁ bibhītakam| | | balāṁ nāgabalāṁ pathyāṁ bhūrjagranthiṁ bibhītakam| |
| vaṁśapatrāṇyagnimanthaṁ kuryādgranthipralēpanam||125|| | | vaṁśapatrāṇyagnimanthaṁ kuryādgranthipralēpanam||125|| |
| + | |
| dantī citrakamūlatvak sudhārkapayasī guḍaḥ| | | dantī citrakamūlatvak sudhārkapayasī guḍaḥ| |
| bhallātakāsthi kāsīsaṁ lēpō bhindyācchilāmapi||126|| | | bhallātakāsthi kāsīsaṁ lēpō bhindyācchilāmapi||126|| |
| + | |
| bahirmārgāsthitaṁ granthiṁ kiṁ punaḥ kaphasambhavam| | | bahirmārgāsthitaṁ granthiṁ kiṁ punaḥ kaphasambhavam| |
| dīrghakālasthitaṁ granthiṁ bhindyādvā bhēṣajairimaiḥ||127|| | | dīrghakālasthitaṁ granthiṁ bhindyādvā bhēṣajairimaiḥ||127|| |
| + | |
| mūlakānāṁ kulatthānāṁ yūṣaiḥ sakṣāradāḍimaiḥ| | | mūlakānāṁ kulatthānāṁ yūṣaiḥ sakṣāradāḍimaiḥ| |
| gōdhūmānnairyavānnairvā sasīdhumadhuśarkaraiḥ||128|| | | gōdhūmānnairyavānnairvā sasīdhumadhuśarkaraiḥ||128|| |
| + | |
| sakṣaudrairvāruṇīmaṇḍairmātuluṅgarasānvitaiḥ| | | sakṣaudrairvāruṇīmaṇḍairmātuluṅgarasānvitaiḥ| |
| triphalāyāḥ prayōgaiśca pippalīkṣaudrasaṁyutaiḥ||129|| | | triphalāyāḥ prayōgaiśca pippalīkṣaudrasaṁyutaiḥ||129|| |
| + | |
| mustābhallātaśaktūnāṁ prayōgairmākṣikasya ca| | | mustābhallātaśaktūnāṁ prayōgairmākṣikasya ca| |
| dēvadāruguḍūcyōśca prayōgairgirijasya ca||130|| | | dēvadāruguḍūcyōśca prayōgairgirijasya ca||130|| |
| + | |
| dhūmairvirēkaiḥ śirasaḥ pūrvōktairgulmabhēdanaiḥ| | | dhūmairvirēkaiḥ śirasaḥ pūrvōktairgulmabhēdanaiḥ| |
| ayōlavaṇapāṣāṇahēmatāmraprapīḍanaiḥ||131|| | | ayōlavaṇapāṣāṇahēmatāmraprapīḍanaiḥ||131|| |
| + | |
| ābhiḥ kriyābhiḥ siddhābhirvividhābhirbalī sthiraḥ| | | ābhiḥ kriyābhiḥ siddhābhirvividhābhirbalī sthiraḥ| |
| granthiḥ pāṣāṇakaṭhinō yadā naivōpaśāmyati||132|| | | granthiḥ pāṣāṇakaṭhinō yadā naivōpaśāmyati||132|| |
| + | |
| athāsya dāhaḥ kṣārēṇa śarairhēmnā'tha [3] vā hitaḥ| | | athāsya dāhaḥ kṣārēṇa śarairhēmnā'tha [3] vā hitaḥ| |
| pākibhiḥ pācayitvā vā pāṭayitvā samuddharēt||133|| | | pākibhiḥ pācayitvā vā pāṭayitvā samuddharēt||133|| |
| + | |
| mōkṣayēdbahuśaścāsya raktamutklēśamāgatam| | | mōkṣayēdbahuśaścāsya raktamutklēśamāgatam| |
| punaścāpahr̥tē [4] raktē vātaślēṣmajidauṣadham||134|| | | punaścāpahr̥tē [4] raktē vātaślēṣmajidauṣadham||134|| |
| + | |
| dhūmō virēkaḥ śirasaḥ svēdanaṁ parimardanam| | | dhūmō virēkaḥ śirasaḥ svēdanaṁ parimardanam| |
| apraśāmyati dōṣē ca pācanaṁ [5] vā praśasyatē||135|| | | apraśāmyati dōṣē ca pācanaṁ [5] vā praśasyatē||135|| |
| + | |
| praklinnaṁ dāhapākābhyāṁ bhiṣak śōdhanarōpaṇaiḥ| | | praklinnaṁ dāhapākābhyāṁ bhiṣak śōdhanarōpaṇaiḥ| |
| bāhyaiścābhyantaraiścaiva vraṇavat samupācarēt||136|| | | bāhyaiścābhyantaraiścaiva vraṇavat samupācarēt||136|| |
| + | |
| kampillakaṁ viḍaṅgāni dārvīṁ kārañjakaṁ phalam| | | kampillakaṁ viḍaṅgāni dārvīṁ kārañjakaṁ phalam| |
| piṣṭvā tailaṁ vipaktavyaṁ granthivraṇacikitsitam||137|| | | piṣṭvā tailaṁ vipaktavyaṁ granthivraṇacikitsitam||137|| |
| + | |
| dvivraṇīyōpadiṣṭēna karmaṇā cāpyupācarēt| | | dvivraṇīyōpadiṣṭēna karmaṇā cāpyupācarēt| |
| dēśakālavibhāgajñō vraṇān vīsarpajān budhaḥ||138|| | | dēśakālavibhāgajñō vraṇān vīsarpajān budhaḥ||138|| |
| + | |
| iti granthivisarpacikitsā| | | iti granthivisarpacikitsā| |
| + | |
| raktapittottaraM dRuShTvA granthivIsarpamAditaH| | | raktapittottaraM dRuShTvA granthivIsarpamAditaH| |
− | rūkṣaNairla~gghanaiH sekaiH pradehaiH pA~jcavalkalaiH||118|| | + | rūkṣaNairla~gghanaiH sekaiH pradehaiH pA~jcavalkalaiH||118|| |
| + | |
| sirAmokShairjalaukobhirvamanaiH savirecanaiH| | | sirAmokShairjalaukobhirvamanaiH savirecanaiH| |
| ghRutaiH [1] kaShAyatiktaishca kAlaj~jaH samupAcaret||119|| | | ghRutaiH [1] kaShAyatiktaishca kAlaj~jaH samupAcaret||119|| |
| + | |
| UrdhvaM cAdhashca shuddhAya rakte cApyavasecite| | | UrdhvaM cAdhashca shuddhAya rakte cApyavasecite| |
| vātashleShmaharaM karma granthivIsarpiNe hitam||120|| | | vātashleShmaharaM karma granthivIsarpiNe hitam||120|| |
| + | |
| utkArikAbhiruShNAbhirupanAhaH prashasyate| | | utkArikAbhiruShNAbhirupanAhaH prashasyate| |
| snigdhAbhirveshavArairvA granthivIsarpashUlinAm||121|| | | snigdhAbhirveshavArairvA granthivIsarpashUlinAm||121|| |
| + | |
| dashamUlopasiddhena tailenoShNena secayet| | | dashamUlopasiddhena tailenoShNena secayet| |
| kuShThatailena coShNena pAkyakShArayutena ca||122|| | | kuShThatailena coShNena pAkyakShArayutena ca||122|| |
| + | |
| gomUtraiH patraniryUhairuShNairvA pariShecayet| | | gomUtraiH patraniryUhairuShNairvA pariShecayet| |
| sukhoShNayA pradihyAdvA piShTayA cAshvagandhayA||123|| | | sukhoShNayA pradihyAdvA piShTayA cAshvagandhayA||123|| |
| + | |
| shuShkamUlakakalkena naktamAlatvacA~api vA| | | shuShkamUlakakalkena naktamAlatvacA~api vA| |
| bibhItakatvacAM vA~api [2] kalkenoShNena lepayet||124|| | | bibhItakatvacAM vA~api [2] kalkenoShNena lepayet||124|| |
| + | |
| balAM nAgabalAM pathyAM bhUrjagranthiM bibhItakam| | | balAM nAgabalAM pathyAM bhUrjagranthiM bibhItakam| |
| vaMshapatrANyagnimanthaM kuryAdgranthipralepanam||125|| | | vaMshapatrANyagnimanthaM kuryAdgranthipralepanam||125|| |
| + | |
| dantI citrakamUlatvak sudhArkapayasI guDaH| | | dantI citrakamUlatvak sudhArkapayasI guDaH| |
| bhallAtakAsthi kAsIsaM lepo bhindyAcchilAmapi||126|| | | bhallAtakAsthi kAsIsaM lepo bhindyAcchilAmapi||126|| |
| + | |
| bahirmArgAsthitaM granthiM kiM punaH kaphasambhavam| | | bahirmArgAsthitaM granthiM kiM punaH kaphasambhavam| |
| dIrghakAlasthitaM granthiM bhindyAdvA bheShajairimaiH||127|| | | dIrghakAlasthitaM granthiM bhindyAdvA bheShajairimaiH||127|| |
| + | |
| mUlakAnAM kulatthAnAM yUShaiH sakShAradADimaiH| | | mUlakAnAM kulatthAnAM yUShaiH sakShAradADimaiH| |
| godhUmAnnairyavAnnairvA sasIdhumadhusharkaraiH||128|| | | godhUmAnnairyavAnnairvA sasIdhumadhusharkaraiH||128|| |
| + | |
| sakShaudrairvAruNImaNDairmAtulu~ggarasAnvitaiH| | | sakShaudrairvAruNImaNDairmAtulu~ggarasAnvitaiH| |
| triphalAyAH prayōgaishca pippalIkShaudrasaMyutaiH||129|| | | triphalAyAH prayōgaishca pippalIkShaudrasaMyutaiH||129|| |
| + | |
| mustābhallAtashaktUnAM prayōgairmAkShikasya ca| | | mustābhallAtashaktUnAM prayōgairmAkShikasya ca| |
| devadAruguDUcyoshca prayōgairgirijasya ca||130|| | | devadAruguDUcyoshca prayōgairgirijasya ca||130|| |
| + | |
| dhUmairvirekaiH shirasaH pUrvoktairgulmabhedanaiH| | | dhUmairvirekaiH shirasaH pUrvoktairgulmabhedanaiH| |
| ayolavaNapAShANahematAmraprapIDanaiH||131|| | | ayolavaNapAShANahematAmraprapIDanaiH||131|| |
| + | |
| AbhiH kriyAbhiH siddhAbhirvividhAbhirbalI sthiraH| | | AbhiH kriyAbhiH siddhAbhirvividhAbhirbalI sthiraH| |
| granthiH pAShANakaThino yadA naivopashAmyati||132|| | | granthiH pAShANakaThino yadA naivopashAmyati||132|| |
| + | |
| athAsya dAhaH kShAreNa sharairhemnA~atha [3] vA hitaH| | | athAsya dAhaH kShAreNa sharairhemnA~atha [3] vA hitaH| |
| pAkibhiH pAcayitvA vA pATayitvA samuddharet||133|| | | pAkibhiH pAcayitvA vA pATayitvA samuddharet||133|| |
| + | |
| mokShayedbahushashcAsya raktamutkleshamAgatam| | | mokShayedbahushashcAsya raktamutkleshamAgatam| |
| punashcApahRute [4] rakte vātashleShmajidauShadham||134|| | | punashcApahRute [4] rakte vātashleShmajidauShadham||134|| |
| + | |
| dhUmo virekaH shirasaH svedanaM parimardanam| | | dhUmo virekaH shirasaH svedanaM parimardanam| |
| aprashAmyati doShe ca pAcanaM [5] vA prashasyate||135|| | | aprashAmyati doShe ca pAcanaM [5] vA prashasyate||135|| |
| + | |
| praklinnaM dAhapAkAbhyAM bhiShak sōdhanaropaNaiH| | | praklinnaM dAhapAkAbhyAM bhiShak sōdhanaropaNaiH| |
| bAhyaishcAbhyantaraishcaiva vraNavat samupAcaret||136|| | | bAhyaishcAbhyantaraishcaiva vraNavat samupAcaret||136|| |
| + | |
| kampillakaM viDa~ggAni dArvIM kAra~jjakaM phalam| | | kampillakaM viDa~ggAni dArvIM kAra~jjakaM phalam| |
| piShTvA tailaM vipaktavyaM granthivraNacikitsitam||137|| | | piShTvA tailaM vipaktavyaM granthivraNacikitsitam||137|| |
| + | |
| dvivraNIyopadiShTena karmaNA cApyupAcaret| | | dvivraNIyopadiShTena karmaNA cApyupAcaret| |
| deshakAlavibhAgaj~jo vraNAn vIsarpajAn budhaH||138|| | | deshakAlavibhAgaj~jo vraNAn vIsarpajAn budhaH||138|| |
| + | |
| iti granthivisarpacikitsA| | | iti granthivisarpacikitsA| |
− | The granthi visarpa, on inspection is predominant in rakta pitta; the physician experienced in timely management should treat the case with rukshana (de-oleation), langhana (lightening therapy), seka (affusion), and pradeha (external application) of panchavalka, siramoksha (blood letting), jalauka (leech therapy), vamana (emesis therapy), virechana (purgation therapy) and kashaya- tikta (astringent and bitter) ghee preparations. | + | |
| + | The ''granthi visarpa'', on inspection is predominant in rakta pitta; the physician experienced in timely management should treat the case with rukshana (de-oleation), langhana (lightening therapy), seka (affusion), and pradeha (external application) of panchavalka, siramoksha (blood letting), jalauka (leech therapy), vamana (emesis therapy), virechana (purgation therapy) and kashaya- tikta (astringent and bitter) ghee preparations. |
| After cleansing of body by vamana and virechana, rakta mokshana should be administered and the measures alleviating vata-kapha are beneficial. | | After cleansing of body by vamana and virechana, rakta mokshana should be administered and the measures alleviating vata-kapha are beneficial. |
| When there is pain in granthi visarpa, upanaha (hot poultice) of warm and unctuous utkarika (medicinal pancake) or vesavara (medicated meat) application on the affected part is beneficial. | | When there is pain in granthi visarpa, upanaha (hot poultice) of warm and unctuous utkarika (medicinal pancake) or vesavara (medicated meat) application on the affected part is beneficial. |