Line 1,420: |
Line 1,420: |
| | | |
| परं मुखस्य वैरस्यनाशनं रोचनं शृणु [३] ||१३४|| | | परं मुखस्य वैरस्यनाशनं रोचनं शृणु [३] ||१३४|| |
| + | |
| द्वौ कालौ दन्तपवनं भक्षयेन्मुखधावनम्| | | द्वौ कालौ दन्तपवनं भक्षयेन्मुखधावनम्| |
| तद्वत् प्रक्षालयेदास्यं धारयेत् कवलग्रहान्||१३५|| | | तद्वत् प्रक्षालयेदास्यं धारयेत् कवलग्रहान्||१३५|| |
| + | |
| पिबेद्धूमं ततो मृष्टमद्याद्दीपनपाचनम्| | | पिबेद्धूमं ततो मृष्टमद्याद्दीपनपाचनम्| |
| भेषजं पानमन्नं च हितमिष्टोपकल्पितम्||१३६|| | | भेषजं पानमन्नं च हितमिष्टोपकल्पितम्||१३६|| |
| + | |
| त्वङ्मुस्तमेला धान्यानि मुस्तमामलकं त्वचम्| | | त्वङ्मुस्तमेला धान्यानि मुस्तमामलकं त्वचम्| |
| दार्वीत्वचो यवानी च तेजोह्वा पिप्पली तथा||१३७|| | | दार्वीत्वचो यवानी च तेजोह्वा पिप्पली तथा||१३७|| |
| + | |
| यवानी तिन्तिडीकं च पञ्चैते मुखधावनाः| | | यवानी तिन्तिडीकं च पञ्चैते मुखधावनाः| |
| श्लोकपादेष्वभिहिता रोचना मुखशोधनाः||१३८|| | | श्लोकपादेष्वभिहिता रोचना मुखशोधनाः||१३८|| |
| + | |
| गुटिकां धारयेदास्ये चूर्णैर्वा शोधयेन्मुखम्| | | गुटिकां धारयेदास्ये चूर्णैर्वा शोधयेन्मुखम्| |
| एषामालोडितानां वा धारयेत् कवलग्रहान्||१३९|| | | एषामालोडितानां वा धारयेत् कवलग्रहान्||१३९|| |
| + | |
| सुरामाध्वीकसीधूनां तैलस्य मधुसर्पिषोः| | | सुरामाध्वीकसीधूनां तैलस्य मधुसर्पिषोः| |
| कवलान् धारयेदिष्टान् क्षीरस्येक्षुरसस्य च||१४०|| | | कवलान् धारयेदिष्टान् क्षीरस्येक्षुरसस्य च||१४०|| |
| + | |
| paraṁ mukhasya vairasyanāśanaṁ rōcanaṁ śr̥ṇu [3] ||134|| | | paraṁ mukhasya vairasyanāśanaṁ rōcanaṁ śr̥ṇu [3] ||134|| |
| + | |
| dvau kālau dantapavanaṁ bhakṣayēnmukhadhāvanam| | | dvau kālau dantapavanaṁ bhakṣayēnmukhadhāvanam| |
| tadvat prakṣālayēdāsyaṁ dhārayēt kavalagrahān||135|| | | tadvat prakṣālayēdāsyaṁ dhārayēt kavalagrahān||135|| |
| + | |
| pibēddhūmaṁ tatō mr̥ṣṭamadyāddīpanapācanam| | | pibēddhūmaṁ tatō mr̥ṣṭamadyāddīpanapācanam| |
| bhēṣajaṁ pānamannaṁ ca hitamiṣṭōpakalpitam||136|| | | bhēṣajaṁ pānamannaṁ ca hitamiṣṭōpakalpitam||136|| |
| + | |
| tvaṅmustamēlā dhānyāni mustamāmalakaṁ tvacam| | | tvaṅmustamēlā dhānyāni mustamāmalakaṁ tvacam| |
| dārvītvacō yavānī ca tējōhvā pippalī tathā||137|| | | dārvītvacō yavānī ca tējōhvā pippalī tathā||137|| |
| + | |
| yavānī tintiḍīkaṁ ca pañcaitē mukhadhāvanāḥ| | | yavānī tintiḍīkaṁ ca pañcaitē mukhadhāvanāḥ| |
| ślōkapādēṣvabhihitā rōcanā mukhaśōdhanāḥ||138|| | | ślōkapādēṣvabhihitā rōcanā mukhaśōdhanāḥ||138|| |
| + | |
| guṭikāṁ dhārayēdāsyē cūrṇairvā śōdhayēnmukham| | | guṭikāṁ dhārayēdāsyē cūrṇairvā śōdhayēnmukham| |
| ēṣāmālōḍitānāṁ vā dhārayēt kavalagrahān||139|| | | ēṣāmālōḍitānāṁ vā dhārayēt kavalagrahān||139|| |
| + | |
| surāmādhvīkasīdhūnāṁ tailasya madhusarpiṣōḥ| | | surāmādhvīkasīdhūnāṁ tailasya madhusarpiṣōḥ| |
| kavalān dhārayēdiṣṭān kṣīrasyēkṣurasasya ca||140|| | | kavalān dhārayēdiṣṭān kṣīrasyēkṣurasasya ca||140|| |
| + | |
| paraM mukhasya vairasyanAshanaM rocanaM shRuNu [3] ||134|| | | paraM mukhasya vairasyanAshanaM rocanaM shRuNu [3] ||134|| |
| + | |
| dvau kAlau dantapavanaM bhakShayenmukhadhAvanam| | | dvau kAlau dantapavanaM bhakShayenmukhadhAvanam| |
| tadvat prakShAlayedAsyaM dhArayet kavalagrahAn||135|| | | tadvat prakShAlayedAsyaM dhArayet kavalagrahAn||135|| |
| + | |
| pibeddhUmaM tato mRuShTamadyAddIpanapAcanam| | | pibeddhUmaM tato mRuShTamadyAddIpanapAcanam| |
| bheShajaM pAnamannaM ca hitamiShTopakalpitam||136|| | | bheShajaM pAnamannaM ca hitamiShTopakalpitam||136|| |
| + | |
| tva~gmustamelA dhAnyAni mustamAmalakaM tvacam| | | tva~gmustamelA dhAnyAni mustamAmalakaM tvacam| |
| dArvItvaco yavAnI ca tejohvA pippalI tathA||137|| | | dArvItvaco yavAnI ca tejohvA pippalI tathA||137|| |
| + | |
| yavAnI tintiDIkaM ca pa~jcaite mukhadhAvanAH| | | yavAnI tintiDIkaM ca pa~jcaite mukhadhAvanAH| |
| shlokapAdeShvabhihitA rocanA mukhashodhanAH||138|| | | shlokapAdeShvabhihitA rocanA mukhashodhanAH||138|| |
| + | |
| guTikAM dhArayedAsye cUrNairvA shodhayenmukham| | | guTikAM dhArayedAsye cUrNairvA shodhayenmukham| |
| eShAmAloDitAnAM vA dhArayet kavalagrahAn||139|| | | eShAmAloDitAnAM vA dhArayet kavalagrahAn||139|| |
| + | |
| surAmAdhvIkasIdhUnAM tailasya madhusarpiShoH| | | surAmAdhvIkasIdhUnAM tailasya madhusarpiShoH| |
| kavalAn dhArayediShTAn kShIrasyekShurasasya ca||140|| | | kavalAn dhArayediShTAn kShIrasyekShurasasya ca||140|| |
| + | |
| Now, hear this description of remedies for the removal of distaste in the mouth and for enhancing appetite. These are as follows: | | Now, hear this description of remedies for the removal of distaste in the mouth and for enhancing appetite. These are as follows: |
− | • Tooth-twigs should be used twice a day for brushing one’s teeth and then use mukhadhavana (drugs chewed for alleviating vitiated doshas in the mouth).
| + | *Tooth-twigs should be used twice a day for brushing one’s teeth and then use ''mukhadhavana'' (drugs chewed for alleviating vitiated ''doshas'' in the mouth). |
− | • Wash the mouth and use kavala graha (keeping mouthful of medicinal preparations in a thin paste form in the oral cavity), and
| + | *Wash the mouth and use ''kavala graha'' (keeping mouthful of medicinal preparations in a thin paste form in the oral cavity), and |
− | • Smoke medicated cigars and, thereafter, take digestive stimulant drugs, and wholesome food, and drinks. The recipe for mukhadhavana are:
| + | *Smoke medicated cigars and, thereafter, take digestive stimulant drugs, and wholesome food, and drinks. The recipe for ''mukhadhavana'' are: |
− | • Cinnamon, nut-grass, cardamom and coriander; (2) nut- grass, emblic myrobalan and cinnamon; (3) Indian berberry and cinnamon; (4) Indian tooth-ache tree and long pepper; (5) bishop’s weed and tamarind- these five groups of mouth washes mentioned one in each quarter verse, act as taste stimulant and relish-givers and mouth- cleansers.
| + | **(1)Cinnamon, nut-grass, cardamom and coriander; (2) nut- grass, emblic myrobalan and cinnamon; (3) Indian berberry and cinnamon; (4) Indian tooth-ache tree and long pepper; (5) bishop’s weed and tamarind- these five groups of mouthwashes mentioned one in each quarter verse, act as taste stimulant and relish-givers and mouth- cleansers. |
− | • Pills prepared of these may be kept in the mouth; or the mouth may be cleansed with these powders; or a mouthful of water commixed with these powders may be kept for a time in the mouth.
| + | *Pills prepared of these may be kept in the mouth; or the mouth may be cleansed with these powders; or a mouthful of water commixed with these powders may be kept for a time in the mouth. |
− | • Mouthfuls of sura, madhvika or sidhu wines, oil, honey ghee, milk or sugar-cane juice may be utilized as found beneficial. [134-140]
| + | *Mouthfuls of ''sura, madhvika'' or ''sidhu'' wines, oil, honey ghee, milk or sugar-cane juice may be utilized as found beneficial. [134-140] |
| | | |
| ==== Yavani shadava formulation ==== | | ==== Yavani shadava formulation ==== |