9,091
edits
Changes
Jump to navigation
Jump to search
Line 2,130:
Line 2,130: + + + + + − + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
→Indrokta Rasayana
यास्तु क्षेत्रगुणैस्तेषां मध्यमेन च कर्मणा|
यास्तु क्षेत्रगुणैस्तेषां मध्यमेन च कर्मणा|
मृदुवीर्यतरास्तासां विधिर्ज्ञेयः स एव तु||११||
मृदुवीर्यतरास्तासां विधिर्ज्ञेयः स एव तु||११||
पर्येष्टुं ताः प्रयोक्तुं वा येऽसमर्थाः सुखार्थिनः|
पर्येष्टुं ताः प्रयोक्तुं वा येऽसमर्थाः सुखार्थिनः|
रसायनविधिस्तेषामयमन्यः प्रशस्यते||१२||
रसायनविधिस्तेषामयमन्यः प्रशस्यते||१२||
Yāstu kṣētraguṇaistēṣāṁ madhyamēna ca karmaṇā|
Yāstu kṣētraguṇaistēṣāṁ madhyamēna ca karmaṇā|
mr̥duvīryatarāstāsāṁ vidhirjñēyaḥ sa ēva tu||11||
mr̥duvīryatarāstāsāṁ vidhirjñēyaḥ sa ēva tu||11||
paryēṣṭuṁ tāḥ prayōktuṁ vā yē'samarthāḥ sukhārthinaḥ|
paryēṣṭuṁ tāḥ prayōktuṁ vā yē'samarthāḥ sukhārthinaḥ|
rasāyanavidhistēṣāmayamanyaḥ praśasyatē||12||
rasāyanavidhistēṣāmayamanyaḥ praśasyatē||12||
yAstu [1] kShetraguNaisteShAM madhyamena ca karmaNA|
yAstu [1] kShetraguNaisteShAM madhyamena ca karmaNA|
mRuduvIryatarAstAsAM vidhirj~jeyaH sa eva tu||11||
mRuduvIryatarAstAsAM vidhirj~jeyaH sa eva tu||11||
paryeShTuM tAH prayoktuM vA ye~asamarthAH sukhArthinaH|
paryeShTuM tAH prayoktuM vA ye~asamarthAH sukhArthinaH|
rasAyanavidhisteShAmayamanyaH prashasyate||12||
rasAyanavidhisteShAmayamanyaH prashasyate||12||
These divine herbs produce milder effect in case of different habitat, subject and mode of administration through the method of intake in the same for all. The individuals with luxurious living who are unable to search or use these herbs should resort to the other methods of rasāyana which are described below. [11-12]
These divine herbs produce milder effect in case of different habitat, subject and mode of administration through the method of intake in the same for all. The individuals with luxurious living who are unable to search or use these herbs should resort to the other methods of ''rasayana'' which are described below. [11-12]
बल्यानां जीवनीयानां बृंहणीयाश्च या दश|
बल्यानां जीवनीयानां बृंहणीयाश्च या दश|
वयसः स्थापनानां च खदिरस्यासनस्य च||१३||
वयसः स्थापनानां च खदिरस्यासनस्य च||१३||
खर्जूराणां मधूकानां मुस्तानामुत्पलस्य च|
खर्जूराणां मधूकानां मुस्तानामुत्पलस्य च|
मृद्वीकानां विडङ्गानां वचायाश्चित्रकस्य च||१४||
मृद्वीकानां विडङ्गानां वचायाश्चित्रकस्य च||१४||
शतावर्याः पयस्यायाः पिप्पल्या जोङ्गकस्य च|
शतावर्याः पयस्यायाः पिप्पल्या जोङ्गकस्य च|
ऋध्द्या नागबलायाश्च द्वारदाया धवस्य च||१५||
ऋध्द्या नागबलायाश्च द्वारदाया धवस्य च||१५||
त्रिफलाकण्टकार्योश्च विदार्याश्चन्दनस्य च|
त्रिफलाकण्टकार्योश्च विदार्याश्चन्दनस्य च|
इक्षूणां शरमूलानां श्रीपर्ण्यास्तिनिशस्य च||१६||
इक्षूणां शरमूलानां श्रीपर्ण्यास्तिनिशस्य च||१६||
रसाः पृथक् पृथग्ग्राह्याः पलाशक्षार एव च|
रसाः पृथक् पृथग्ग्राह्याः पलाशक्षार एव च|
एषां पलोन्मितान् भागान् पयो गव्यं चतुर्गुणम्||१७||
एषां पलोन्मितान् भागान् पयो गव्यं चतुर्गुणम्||१७||
द्वे पात्रे तिलतैलस्य द्वे च गव्यस्य सर्पिषः|
द्वे पात्रे तिलतैलस्य द्वे च गव्यस्य सर्पिषः|
तत् साध्यं सर्वमेकत्र सुसिद्धं स्नेहमुद्धरेत्||१८||
तत् साध्यं सर्वमेकत्र सुसिद्धं स्नेहमुद्धरेत्||१८||
तत्रामलकचूर्णानामाढकं शतभावितम् |
तत्रामलकचूर्णानामाढकं शतभावितम् |
स्वरसेनैव दातव्यं क्षौद्रस्याभिनवस्य च||१९||
स्वरसेनैव दातव्यं क्षौद्रस्याभिनवस्य च||१९||
शर्कराचूर्णपात्रं च प्रस्थमेकं प्रदापयेत्|
शर्कराचूर्णपात्रं च प्रस्थमेकं प्रदापयेत्|
तुगाक्षीर्याः सपिप्पल्याः स्थाप्यं सम्मूर्च्छितं च तत्||२०||
तुगाक्षीर्याः सपिप्पल्याः स्थाप्यं सम्मूर्च्छितं च तत्||२०||
सुचौक्षे मार्तिके कुम्भे मासार्धं घृतभाविते|
सुचौक्षे मार्तिके कुम्भे मासार्धं घृतभाविते|
मात्रामग्निसमां तस्य तत ऊर्ध्वं प्रयोजयेत्||२१||
मात्रामग्निसमां तस्य तत ऊर्ध्वं प्रयोजयेत्||२१||
हेमताम्रप्रवालानामयसः स्फटिकस्य च|
हेमताम्रप्रवालानामयसः स्फटिकस्य च|
मुक्तावैदूर्यशङ्खानां चूर्णानां रजतस्य च||२२||
मुक्तावैदूर्यशङ्खानां चूर्णानां रजतस्य च||२२||
प्रक्षिप्य षोडशीं मात्रां विहायायासमैथुनम्|
प्रक्षिप्य षोडशीं मात्रां विहायायासमैथुनम्|
जीर्णे जीर्णे च भुञ्जीत षष्टिकं क्षीरसर्पिषा||२३||
जीर्णे जीर्णे च भुञ्जीत षष्टिकं क्षीरसर्पिषा||२३||
सर्वरोगप्रशमनं वृष्यमायुष्यमुत्तमम्|
सर्वरोगप्रशमनं वृष्यमायुष्यमुत्तमम्|
सत्त्वस्मृतिशरीराग्निबुद्धीन्द्रियबलप्रदम्||२४||
सत्त्वस्मृतिशरीराग्निबुद्धीन्द्रियबलप्रदम्||२४||
परमूर्जस्करं चैव वर्णस्वरकरं तथा|
परमूर्जस्करं चैव वर्णस्वरकरं तथा|
विषालक्ष्मीप्रशमनं सर्ववाचोगतप्रदम्||२५||
विषालक्ष्मीप्रशमनं सर्ववाचोगतप्रदम्||२५||
सिद्धार्थतां चाभिनवं वयश्च प्रजाप्रियत्वं च यशश्च लोके|
सिद्धार्थतां चाभिनवं वयश्च प्रजाप्रियत्वं च यशश्च लोके|
प्रयोज्यमिच्छद्भिरिदं यथावद्रसायनं ब्राह्ममुदारवीर्यम्||२६||
प्रयोज्यमिच्छद्भिरिदं यथावद्रसायनं ब्राह्ममुदारवीर्यम्||२६||
(इतीन्द्रोक्तरसायनमपरम्)|
(इतीन्द्रोक्तरसायनमपरम्)|
balyānāṁ jīvanīyānāṁ br̥ṁhaṇīyāśca yā daśa|
balyānāṁ jīvanīyānāṁ br̥ṁhaṇīyāśca yā daśa|
vayasaḥ sthāpanānāṁ ca khadirasyāsanasya ca||13||
vayasaḥ sthāpanānāṁ ca khadirasyāsanasya ca||13||
kharjūrāṇāṁ madhūkānāṁ mustānāmutpalasya ca|
kharjūrāṇāṁ madhūkānāṁ mustānāmutpalasya ca|
mr̥dvīkānāṁ viḍaṅgānāṁ vacāyāścitrakasya ca||14||
mr̥dvīkānāṁ viḍaṅgānāṁ vacāyāścitrakasya ca||14||
śatāvaryāḥ payasyāyāḥ pippalyā jōṅgakasya ca|
śatāvaryāḥ payasyāyāḥ pippalyā jōṅgakasya ca|
r̥dhdyā nāgabalāyāśca dvāradāyā dhavasya ca||15||
r̥dhdyā nāgabalāyāśca dvāradāyā dhavasya ca||15||
triphalākaṇṭakāryōśca vidāryāścandanasya ca|
triphalākaṇṭakāryōśca vidāryāścandanasya ca|
ikṣūṇāṁ śaramūlānāṁ śrīparṇyāstiniśasya ca||16||
ikṣūṇāṁ śaramūlānāṁ śrīparṇyāstiniśasya ca||16||
rasāḥ pr̥thak pr̥thaggrāhyāḥ palāśakṣāra ēva ca|
rasāḥ pr̥thak pr̥thaggrāhyāḥ palāśakṣāra ēva ca|
ēṣāṁ palōnmitān bhāgān payō gavyaṁ caturguṇam||17||
ēṣāṁ palōnmitān bhāgān payō gavyaṁ caturguṇam||17||
dvē pātrē tilatailasya dvē ca gavyasya sarpiṣaḥ|
dvē pātrē tilatailasya dvē ca gavyasya sarpiṣaḥ|
tat sādhyaṁ sarvamēkatra susiddhaṁ snēhamuddharēt||18||
tat sādhyaṁ sarvamēkatra susiddhaṁ snēhamuddharēt||18||
tatrāmalakacūrṇānāmāḍhakaṁ śatabhāvitam|
tatrāmalakacūrṇānāmāḍhakaṁ śatabhāvitam|
svarasēnaiva dātavyaṁ kṣaudrasyābhinavasya ca||19||
svarasēnaiva dātavyaṁ kṣaudrasyābhinavasya ca||19||
śarkarācūrṇapātraṁ ca prasthamēkaṁ pradāpayēt|
śarkarācūrṇapātraṁ ca prasthamēkaṁ pradāpayēt|
tugākṣīryāḥ sapippalyāḥ sthāpyaṁ sammūrcchitaṁ ca tat||20||
tugākṣīryāḥ sapippalyāḥ sthāpyaṁ sammūrcchitaṁ ca tat||20||
sucaukṣē mārtikē kumbhē māsārdhaṁ ghr̥tabhāvitē|
sucaukṣē mārtikē kumbhē māsārdhaṁ ghr̥tabhāvitē|
mātrāmagnisamāṁ tasya tata ūrdhvaṁ prayōjayēt||21||
mātrāmagnisamāṁ tasya tata ūrdhvaṁ prayōjayēt||21||
hēmatāmrapravālānāmayasaḥ sphaṭikasya ca|
hēmatāmrapravālānāmayasaḥ sphaṭikasya ca|
muktāvaidūryaśaṅkhānāṁ cūrṇānāṁ rajatasya ca||22||
muktāvaidūryaśaṅkhānāṁ cūrṇānāṁ rajatasya ca||22||
prakṣipya ṣōḍaśīṁ mātrāṁ vihāyāyāsamaithunam|
prakṣipya ṣōḍaśīṁ mātrāṁ vihāyāyāsamaithunam|
jīrṇē jīrṇē ca bhuñjīta ṣaṣṭikaṁ kṣīrasarpiṣā||23||
jīrṇē jīrṇē ca bhuñjīta ṣaṣṭikaṁ kṣīrasarpiṣā||23||
sarvarōgapraśamanaṁ vr̥ṣyamāyuṣyamuttamam|
sarvarōgapraśamanaṁ vr̥ṣyamāyuṣyamuttamam|
sattvasmr̥tiśarīrāgnibuddhīndriyabalapradam||24||
sattvasmr̥tiśarīrāgnibuddhīndriyabalapradam||24||
paramūrjaskaraṁ caiva varṇasvarakaraṁ tathā|
paramūrjaskaraṁ caiva varṇasvarakaraṁ tathā|
viṣālakṣmīpraśamanaṁ sarvavācōgatapradam||25||
viṣālakṣmīpraśamanaṁ sarvavācōgatapradam||25||
siddhārthatāṁ cābhinavaṁ vayaśca prajāpriyatvaṁ ca yaśaśca lōkē|
siddhārthatāṁ cābhinavaṁ vayaśca prajāpriyatvaṁ ca yaśaśca lōkē|
prayōjyamicchadbhiridaṁ yathāvadrasāyanaṁ brāhmamudāravīryam||26||
prayōjyamicchadbhiridaṁ yathāvadrasāyanaṁ brāhmamudāravīryam||26||
(itīndrōktarasāyanamaparam)|
(itīndrōktarasāyanamaparam)|
balyAnAM jIvanIyAnAM bRuMhaNIyAshca yA dasha|
balyAnAM jIvanIyAnAM bRuMhaNIyAshca yA dasha|
vayasaH sthApanAnAM ca khadirasyAsanasya ca||13||
vayasaH sthApanAnAM ca khadirasyAsanasya ca||13||
kharjUrANAM madhUkAnAM mustAnAmutpalasya ca|
kharjUrANAM madhUkAnAM mustAnAmutpalasya ca|
mRudvIkAnAM viDa~ggAnAM vacAyAshcitrakasya ca||14||
mRudvIkAnAM viDa~ggAnAM vacAyAshcitrakasya ca||14||