Changes

*Details of the procedures are given in [[Siddhi Sthana]].

*Details of the procedures are given in [[Siddhi Sthana]].

*The purpose of understanding ''svabhaavaparamavada'' is to understand the cause and effect relationship between health and disease. The factors that cause abnormality in tissues, when removed, lead to a healthy state. ''Ahara'' (diet) with the same qualities as those of the tissues enhance or strengthen the qualities of the tissues, while diet with opposite qualities will decrease it. Regeneration and degeneration of body tissues is a continuous process. Healthy diet and other regimen help in maintaining longevity. However, the cause of death is unknown.

*The purpose of understanding ''svabhaavaparamavada'' is to understand the cause and effect relationship between health and disease. The factors that cause abnormality in tissues, when removed, lead to a healthy state. ''Ahara'' (diet) with the same qualities as those of the tissues enhance or strengthen the qualities of the tissues, while diet with opposite qualities will decrease it. Regeneration and degeneration of body tissues is a continuous process. Healthy diet and other regimen help in maintaining longevity. However, the cause of death is unknown.

• At the end of the chapter, qualities of a physician skilled in therapeutics are described. Such a physician helps in maintaining the normal tissues and provides a healthy life with longevity so that a person can achieve dharma, artha, kama and moksha.

*At the end of the chapter, qualities of a physician skilled in therapeutics are described. Such a physician helps in maintaining the normal tissues and provides a healthy life with longevity so that a person can achieve ''dharma, artha, kama'' and ''moksha''.

    

    

Further reading:

=== Further reading ===

1. Caraka, Caraka Samhita, Sutra sthana 16, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi (विरेचयतीत्यत्र  वामयतीत्यपि बोद्धव्यं, विरेचनशब्दस्य वमनेऽपि प्रवृत्तेः)|  

 

2. Caraka, Caraka Samhita, Sutra sthana 16/34, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi (यावता यस्य वस्तुन उचितो योगः स योगः, तस्य स्वल्पो वा योगः सर्वथा वा अयोगो अयोग उच्यते,  

#Charaka, [[Charaka Samhita]], [[Sutra Sthana]] 16, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi (विरेचयतीत्यत्र  वामयतीत्यपि बोद्धव्यं, विरेचनशब्दस्य वमनेऽपि प्रवृत्तेः)|  

#Charaka, [[Charaka Samhita]], [[Sutra Sthana]] 16/34, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi (यावता यस्य वस्तुन उचितो योगः स योगः, तस्य स्वल्पो वा योगः सर्वथा वा अयोगो अयोग उच्यते,  

तस्यैवातिमात्रयोगो ,विकारकरोऽतियोगः, अनुचितसम्बन्धेन  तु वस्तुनो मिथ्यायोगः)  

तस्यैवातिमात्रयोगो ,विकारकरोऽतियोगः, अनुचितसम्बन्धेन  तु वस्तुनो मिथ्यायोगः)  

3. Caraka, Caraka Samhita, Sutra sthana 16/12, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi (वमनातियोगे विट्पित्तकफवातानामिति न योजनीयं, येन वमनप्रयोगे कफपित्तानिलागमरूपः क्रमो भवेत्)  

#Charaka, [[Charaka Samhita]], [[Sutra Sthana]] 16/12, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi (वमनातियोगे विट्पित्तकफवातानामिति न योजनीयं, येन वमनप्रयोगे कफपित्तानिलागमरूपः क्रमो भवेत्)  

4. Susruta, Susruta Samhita, Sutrasthana 41/6, Nibadhasangraha commentry by Dalhana, Chaukhamba Orientelia, 6th edition, Varanasi, 1997 (तत्र, विरेचनद्रव्याणि पृथिव्यम्बुगुणभूयिष्ठानि, पृथिव्यापो गुर्व्यः, तानि गुरुत्वादधो गच्छन्ति, तस्माद्विरेचनमधोगुणभूयिष्ठमनुमानात् वमनद्रव्याण्यग्निवायुगुणभूयिष्ठानि, अग्निवायु हि लघू, लघुत्वाच्च तान्यूर्ध्वमुत्तिष्ठन्ति, तस्माद्वमनमप्यूर्ध्वगुणभूयिष्ठम्; उभयगुणभूयिष्ठमुभयतोभागम्; आकाशगुणभूयिष्ठं संशमनं; साङ्ग्राहिकमनिलगुणभूयिष्ठम्, अनिलस्य शोषणात्मकत्वात्; दीपनमग्निगुणभूयिष्ठं, तत्समानत्वात्; लेखनमनिलानलगुणभूयिष्ठं; बृंहणं पृथिव्यम्बुगुणभूयिष्ठम्; एवमौषधकर्माण्यनुमानात् साधयेत् ||६||)  

#Susruta, Susruta Samhita, Sutrasthana 41/6, Nibadhasangraha commentry by Dalhana, Chaukhamba Orientelia, 6th edition, Varanasi, 1997 (तत्र, विरेचनद्रव्याणि पृथिव्यम्बुगुणभूयिष्ठानि, पृथिव्यापो गुर्व्यः, तानि गुरुत्वादधो गच्छन्ति, तस्माद्विरेचनमधोगुणभूयिष्ठमनुमानात् वमनद्रव्याण्यग्निवायुगुणभूयिष्ठानि, अग्निवायु हि लघू, लघुत्वाच्च तान्यूर्ध्वमुत्तिष्ठन्ति, तस्माद्वमनमप्यूर्ध्वगुणभूयिष्ठम्; उभयगुणभूयिष्ठमुभयतोभागम्; आकाशगुणभूयिष्ठं संशमनं; साङ्ग्राहिकमनिलगुणभूयिष्ठम्, अनिलस्य शोषणात्मकत्वात्; दीपनमग्निगुणभूयिष्ठं, तत्समानत्वात्; लेखनमनिलानलगुणभूयिष्ठं; बृंहणं पृथिव्यम्बुगुणभूयिष्ठम्; एवमौषधकर्माण्यनुमानात् साधयेत् ||६||)  

5. Caraka, Caraka Samhita, Sutra sthana 16/16, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi बहुदोषस्य लिङ्गानि तस्मै संशोधनं हितम् | ऊर्ध्वं चैवानुलोमं च यथादोषं  यथाबलम् ||१६||  

#Charaka, Charaka Samhita, Sutra Sthana 16/16, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi बहुदोषस्य लिङ्गानि तस्मै संशोधनं हितम् | ऊर्ध्वं चैवानुलोमं च यथादोषं  यथाबलम् ||१६||  

6. Caraka, Caraka Samhita, Vimana sthana 8/89-90, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi (कार्यं धातुसाम्यं, तस्य लक्षणं | विकारोपशमः| परीक्षा त्वस्य- रुगुपशमनं, स्वरवर्णयोगः, शरीरोपचयः, बलवृद्धिः, अभ्यवहार्याभिलाषः, रुचिराहारकाले, अभ्यवहृतस्य चाहारस्य काले सम्यग्जरणं, निद्रालाभो यथाकालं, वैकारिणां च स्वप्नानामदर्शनं, सुखेन च प्रतिबोधनं, वातमूत्रपुरीषरेतसां मुक्तिः, सर्वाकारैर्मनोबुद्धीन्द्रियाणां चाव्यापत्तिरिति||८९|| कार्यफलं सुखावाप्तिः, तस्य लक्षणं- मनोबुद्धीन्द्रियशरीरतुष्टिः||९०||)  

#Charaka, Charaka Samhita, Vimana Sthana 8/89-90, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi (कार्यं धातुसाम्यं, तस्य लक्षणं | विकारोपशमः| परीक्षा त्वस्य- रुगुपशमनं, स्वरवर्णयोगः, शरीरोपचयः, बलवृद्धिः, अभ्यवहार्याभिलाषः, रुचिराहारकाले, अभ्यवहृतस्य चाहारस्य काले सम्यग्जरणं, निद्रालाभो यथाकालं, वैकारिणां च स्वप्नानामदर्शनं, सुखेन च प्रतिबोधनं, वातमूत्रपुरीषरेतसां मुक्तिः, सर्वाकारैर्मनोबुद्धीन्द्रियाणां चाव्यापत्तिरिति||८९|| कार्यफलं सुखावाप्तिः, तस्य लक्षणं- मनोबुद्धीन्द्रियशरीरतुष्टिः||९०||)  

7. Susruta, Susruta Samhita, Sutrasthana 21, Nibadhasangraha commentry by Dalhana, Chaukhamba Orientelia, 6th edition, Varanasi, 1997 (समदोषः समाग्निश्च समधातुमलक्रियः | प्रसन्नात्मेन्द्रियमनाः स्वस्थ इत्यभिधीयते ||४१||)  

#Susruta, Susruta Samhita, Sutrasthana 21, Nibadhasangraha commentry by Dalhana, Chaukhamba Orientelia, 6th edition, Varanasi, 1997 (समदोषः समाग्निश्च समधातुमलक्रियः | प्रसन्नात्मेन्द्रियमनाः स्वस्थ इत्यभिधीयते ||४१||)  

8. Kashyapa, Kashyapa Samhita, Khilasthana 5/6-7, Chaukhamba Orientelia, Varanasi, (अन्नाभिलाषो भुक्तस्य परिपाक: सुखेन् च । स्रुष्ट्विण्मुत्रवातत्वं शरीरस्य् च लाघवम् ।।

#Kashyapa, Kashyapa Samhita, Khilasthana 5/6-7, Chaukhamba Orientelia, Varanasi, (अन्नाभिलाषो भुक्तस्य परिपाक: सुखेन् च । स्रुष्ट्विण्मुत्रवातत्वं शरीरस्य् च लाघवम् ।।

सुप्रसन्नेन्द्रियत्वं च सुखस्वप्नप्रबोधनम । बलवर्णयुषां लाभ: सौमनस्यं समाग्निता ।।) 

सुप्रसन्नेन्द्रियत्वं च सुखस्वप्नप्रबोधनम । बलवर्णयुषां लाभ: सौमनस्यं समाग्निता ।।) 

9. Caraka, Caraka Samhita, Sutra sthana 16, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi (निद्रानाशो वातप्रधानेन दोषेण; अतिनिद्रता श्लेष्मप्रधानेन||१३-१९||

#Charaka, Charaka Samhita, Sutra Sthana 16, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi  

#Charaka, Charaka Samhita, Sutra Sthana 16/21 YN  , Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi (प्रसवानां फलपुष्पपत्रादीनां ।)   

#Charaka, Charaka Samhita, Sutra sthana 16/22, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi (तेन भेषजेन बृंहणं निषेधति, भेषजस्य वीर्यप्रधानस्य तदा दुःसहत्वात् |)  

10. Caraka, Caraka Samhita, Sutra sthana 16/21 YN  , Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi (प्रसवानां फलपुष्पपत्रादीनां ।)   

#Charaka, Charaka Samhita, Sutra sthana 16/28, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi  

11. Caraka, Caraka Samhita, Sutra sthana 16/22, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi (तेन भेषजेन बृंहणं निषेधति, भेषजस्य वीर्यप्रधानस्य तदा दुःसहत्वात् |)  

#Susruta, Susruta Samhita, Sutrasthana 6/13, Nibadhasangraha commentry by Dalhana, Chaukhamba Orientelia, 6th edition, Varanasi, 1997 (तत्र  

12. Caraka, Caraka Samhita, Sutra sthana 16/28, Ayurveda Deepika Commentry of Chakrapani edited by Vd. Jadavji Trikamji Acharya, Chaukhamba Surbharati Prakashan, Varanasi (यस्मात् सर्व एव भावाः प्रदीपार्चिर्वदुत्पत्तौ ,कारणापेक्षिणः, विनाशे तु 

#Vagbhata, Ashtanga Hridaya, Sutrasthana 12/ 24, Chaukhamba Amarabharati Prakashan, 2nd  edition, Varanasi, (चय प्रकोप प्रशमा वायोर्ग्रीष्मादिषु त्रिषु । वर्षादिषु तु पित्तस्य श्लेष्मण: शिशिरादिषु )।

 

13. Susruta, Susruta Samhita, Sutrasthana 6/13, Nibadhasangraha commentry by Dalhana, Chaukhamba Orientelia, 6th edition, Varanasi, 1997 (तत्र पैत्तिकानां व्याधीनामुपशमो हेमन्ते, श्लैष्मिकाणां निदाघे, वातिकानां शरदि[१]

14. Vagbhata, Ashtanga Hridaya, Sutrasthana 12/ 24, Chaukhamba Amarabharati Prakashan, 2nd  edition, Varanasi, (चय प्रकोप प्रशमा वायोर्ग्रीष्मादिषु त्रिषु । वर्षादिषु तु पित्तस्य श्लेष्मण: शिशिरादिषु )।

#cikitsāprābhr̥t ( chikitsAprAbhRut ; चिकित्साप्राभृत ) :- A fully equipped physician.

 cikitsāprābhr̥t ( chikitsAprAbhRut ; चिकित्साप्राभृत ) :- A fully equipped physician.

#bhēṣajakṣapitē (bheShajakShapite; भेषजक्षपिते ) :- Weakened by purifactory medication.

 bhēṣajakṣapitē (bheShajakShapite; भेषजक्षपिते ) :- Weakened by purifactory medication.

#bahudōṣasya (bahudoShasya; बहुदोष ) :- Signs of excessive morbidity.

 bahudōṣasya (bahudoShasya; बहुदोष ) :- Signs of excessive morbidity.

#mēdōmāṁsōdakōpamam ( medomAMsodakopamam ; मेदोमांसोदकोपमम् ) :- Just like the water washed after flesh & fat.

 mēdōmāṁsōdakōpamam ( medomAMsodakopamam ; मेदोमांसोदकोपमम् ) :- Just like the water washed after flesh & fat.

#viśuddhakōṣṭh (vishuddhakoShTh ;  विशुद्धकोष्ठ ) :- Purified.

 viśuddhakōṣṭh (vishuddhakoShTh ;  विशुद्धकोष्ठ ) :- Purified.

#vaidyamānī  ( vaidyamAnI  ;  वैद्यमानी ) :- The badly lit who considers him as a Vaidya ; pretentious & ignorant physician.

 vaidyamānī  ( vaidyamAnI  ;  वैद्यमानी ) :- The badly lit who considers him as a Vaidya ; pretentious & ignorant physician.

#kāyāgnēścānuvartanam (kAyAgneshcAnuvartanam ; कायाग्नेश्चानुवर्तनम् ) :- Regular peristalsis & restoration of body temperature.

 kāyāgnēścānuvartanam (kAyAgneshcAnuvartanam ; कायाग्नेश्चानुवर्तनम् ) :- Regular peristalsis & restoration of body temperature.

#vyājahāra  ( vyAjahAra  ;  व्याजहार ) :- Said.

 vyājahāra  ( vyAjahAra  ;  व्याजहार ) :- Said.

#saṁśōdhanaṁ (saMshodhanaM  ; संशोधनं ) :- Purification.

 saṁśōdhanaṁ (saMshodhanaM  ; संशोधनं ) :- Purification.

#svabhāvōparamaḥ ( svabhAvoparamaH ; स्वभावोपरमः ) :- Natural Resolution.

 svabhāvōparamaḥ ( svabhAvoparamaH ; स्वभावोपरमः ) :- Natural Resolution.

#hētōravartanam (hetoravartanam ; हेतोरवर्तनम् ) :- Non continuance of causative factors.

 hētōravartanam (hetoravartanam ; हेतोरवर्तनम् ) :- Non continuance of causative factors.