9,091
edits
Changes
→Features of different stages of mada
पीयमानस्य मद्यस्य विज्ञातव्यास्त्रयो मदाः |
पीयमानस्य मद्यस्य विज्ञातव्यास्त्रयो मदाः |
प्रथमो मध्यमोऽन्त्यश्च लक्षणैस्तान् प्रचक्ष्महे ||४१||
प्रथमो मध्यमोऽन्त्यश्च लक्षणैस्तान् प्रचक्ष्महे ||४१||
प्रहर्षणः प्रीतिकरः पानान्नगुणदर्शकः |
प्रहर्षणः प्रीतिकरः पानान्नगुणदर्शकः |
वाद्यगीतप्रहासानां कथानां च प्रवर्तकः ||४२||
वाद्यगीतप्रहासानां कथानां च प्रवर्तकः ||४२||
न च बुद्धिस्मृतिहरो विषयेषु न चाक्षमः |
न च बुद्धिस्मृतिहरो विषयेषु न चाक्षमः |
सुखनिद्राप्रबोधश्च प्रथमः सुखदो मदः ||४३||
सुखनिद्राप्रबोधश्च प्रथमः सुखदो मदः ||४३||
मुहुः स्मृतिर्मुहुर्मोहो(ऽ)व्यक्ता [१] सज्जति वाङ्मुहुः |
मुहुः स्मृतिर्मुहुर्मोहो(ऽ)व्यक्ता [१] सज्जति वाङ्मुहुः |
युक्तायुक्तप्रलापश्च प्रचलायनमेव च ||४४||
युक्तायुक्तप्रलापश्च प्रचलायनमेव च ||४४||
स्थानपानान्नसाङ्कथ्ययोजना सविपर्यया |
स्थानपानान्नसाङ्कथ्ययोजना सविपर्यया |
लिङ्गान्येतानि जानीयादाविष्टे मध्यमे मदे ||४५||
लिङ्गान्येतानि जानीयादाविष्टे मध्यमे मदे ||४५||
मध्यमं मदमुत्क्रम्य मदमाप्राप्य [२] चोत्तमम् |
मध्यमं मदमुत्क्रम्य मदमाप्राप्य [२] चोत्तमम् |
न किञ्चिन्नाशुभं कुर्युर्नरा राजसतामसाः ||४६||
न किञ्चिन्नाशुभं कुर्युर्नरा राजसतामसाः ||४६||
को मदं तादृशं विद्वानुन्मादमिव दारुणम् |
को मदं तादृशं विद्वानुन्मादमिव दारुणम् |
गच्छेदध्वानमस्वन्तं बहुदोषमिवाध्वगः ||४७||
गच्छेदध्वानमस्वन्तं बहुदोषमिवाध्वगः ||४७||
तृतीयं तु मदं प्राप्य भग्नदार्विव निष्क्रियः |
तृतीयं तु मदं प्राप्य भग्नदार्विव निष्क्रियः |
मदमोहावृतमना जीवन्नपि मृतैः समः ||४८||
मदमोहावृतमना जीवन्नपि मृतैः समः ||४८||
रमणीयान् स विषयान्न वेत्ति न सुहृज्जनम् |
रमणीयान् स विषयान्न वेत्ति न सुहृज्जनम् |
यदर्थं पीयते मद्यं रतिं तां च न विन्दति ||४९||
यदर्थं पीयते मद्यं रतिं तां च न विन्दति ||४९||
कार्याकार्यं सुखं दुःखं लोके यच्च हिताहितम् |
कार्याकार्यं सुखं दुःखं लोके यच्च हिताहितम् |
यदवस्थो न जानाति कोऽवस्थां तां व्रजेद्बुधः ||५०||
यदवस्थो न जानाति कोऽवस्थां तां व्रजेद्बुधः ||५०||
स दूष्यः सर्वभूतानां निन्द्यश्चाग्राह्य एव च |
स दूष्यः सर्वभूतानां निन्द्यश्चाग्राह्य एव च |
व्यसनित्वादुदर्के च स दुःखं व्याधिमश्नुते ||५१||
व्यसनित्वादुदर्के च स दुःखं व्याधिमश्नुते ||५१||
pīyamānasya madyasya vijñātavyāstrayō madāḥ|
pīyamānasya madyasya vijñātavyāstrayō madāḥ|
prathamō madhyamō'ntyaśca lakṣaṇaistān pracakṣmahē||41||
prathamō madhyamō'ntyaśca lakṣaṇaistān pracakṣmahē||41||
praharṣaṇaḥ prītikaraḥ pānānnaguṇadarśakaḥ|
praharṣaṇaḥ prītikaraḥ pānānnaguṇadarśakaḥ|
vādyagītaprahāsānāṁ kathānāṁ ca pravartakaḥ||42||
vādyagītaprahāsānāṁ kathānāṁ ca pravartakaḥ||42||
na ca buddhismr̥tiharō viṣayēṣu na cākṣamaḥ|
na ca buddhismr̥tiharō viṣayēṣu na cākṣamaḥ|
sukhanidrāprabōdhaśca prathamaḥ sukhadō madaḥ||43||
sukhanidrāprabōdhaśca prathamaḥ sukhadō madaḥ||43||
muhuḥ smr̥tirmuhurmōhō(')vyaktā [1] sajjati vāṅmuhuḥ|
muhuḥ smr̥tirmuhurmōhō(')vyaktā [1] sajjati vāṅmuhuḥ|
yuktāyuktapralāpaśca pracalāyanamēva ca||44||
yuktāyuktapralāpaśca pracalāyanamēva ca||44||
sthānapānānnasāṅkathyayōjanā saviparyayā|
sthānapānānnasāṅkathyayōjanā saviparyayā|
liṅgānyētāni jānīyādāviṣṭē madhyamē madē||45||
liṅgānyētāni jānīyādāviṣṭē madhyamē madē||45||
madhyamaṁ madamutkramya madamāprāpya [2] cōttamam|
madhyamaṁ madamutkramya madamāprāpya [2] cōttamam|
na kiñcinnāśubhaṁ kuryurnarā rājasatāmasāḥ||46||
na kiñcinnāśubhaṁ kuryurnarā rājasatāmasāḥ||46||
kō madaṁ tādr̥śaṁ vidvānunmādamiva dāruṇam|
kō madaṁ tādr̥śaṁ vidvānunmādamiva dāruṇam|
gacchēdadhvānamasvantaṁ bahudōṣamivādhvagaḥ||47||
gacchēdadhvānamasvantaṁ bahudōṣamivādhvagaḥ||47||
tr̥tīyaṁ tu madaṁ prāpya bhagnadārviva niṣkriyaḥ|
tr̥tīyaṁ tu madaṁ prāpya bhagnadārviva niṣkriyaḥ|
madamōhāvr̥tamanā jīvannapi mr̥taiḥ samaḥ||48||
madamōhāvr̥tamanā jīvannapi mr̥taiḥ samaḥ||48||
ramaṇīyān sa viṣayānna vētti na suhr̥jjanam|
ramaṇīyān sa viṣayānna vētti na suhr̥jjanam|
yadarthaṁ pīyatē madyaṁ ratiṁ tāṁ ca na vindati||49||
yadarthaṁ pīyatē madyaṁ ratiṁ tāṁ ca na vindati||49||
kāryākāryaṁ sukhaṁ duḥkhaṁ lōkē yacca hitāhitam|
kāryākāryaṁ sukhaṁ duḥkhaṁ lōkē yacca hitāhitam|
yadavasthō na jānāti kō'vasthāṁ tāṁ vrajēdbudhaḥ||50||
yadavasthō na jānāti kō'vasthāṁ tāṁ vrajēdbudhaḥ||50||
sa dūṣyaḥ sarvabhūtānāṁ nindyaścāgrāhya ēva ca|
sa dūṣyaḥ sarvabhūtānāṁ nindyaścāgrāhya ēva ca|
vyasanitvādudarkē ca sa duḥkhaṁ vyādhimaśnutē||51||
vyasanitvādudarkē ca sa duḥkhaṁ vyādhimaśnutē||51||
pIyamAnasya madyasya vij~jAtavyAstrayo madAH |
pIyamAnasya madyasya vij~jAtavyAstrayo madAH |
prathamo madhyamo~antyashca lakShaNaistAn pracakShmahe ||41||
prathamo madhyamo~antyashca lakShaNaistAn pracakShmahe ||41||
praharShaNaH prItikaraH pAnAnnaguNadarshakaH |
praharShaNaH prItikaraH pAnAnnaguNadarshakaH |
vAdyagItaprahAsAnAM kathAnAM ca pravartakaH ||42||
vAdyagItaprahAsAnAM kathAnAM ca pravartakaH ||42||
na ca buddhismRutiharo viShayeShu na cAkShamaH |
na ca buddhismRutiharo viShayeShu na cAkShamaH |
sukhanidrAprabodhashca prathamaH sukhado madaH ||43||
sukhanidrAprabodhashca prathamaH sukhado madaH ||43||
muhuH smRutirmuhurmoho(~a)vyaktA [1] sajjati vA~gmuhuH |
muhuH smRutirmuhurmoho(~a)vyaktA [1] sajjati vA~gmuhuH |
yuktAyuktapralApashca pracalAyanameva ca ||44||
yuktAyuktapralApashca pracalAyanameva ca ||44||
sthAnapAnAnnasA~gkathyayojanA saviparyayA |
sthAnapAnAnnasA~gkathyayojanA saviparyayA |
li~ggAnyetAni jAnIyAdAviShTe madhyame made ||45||
li~ggAnyetAni jAnIyAdAviShTe madhyame made ||45||
madhyamaM madamutkramya madamAprApya [2] cottamam |
madhyamaM madamutkramya madamAprApya [2] cottamam |
na ki~jcinnAshubhaM kuryurnarA rAjasatAmasAH ||46||
na ki~jcinnAshubhaM kuryurnarA rAjasatAmasAH ||46||
ko madaM tAdRushaM vidvAnunmAdamiva dAruNam |
ko madaM tAdRushaM vidvAnunmAdamiva dAruNam |
gacchedadhvAnamasvantaM bahudoShamivAdhvagaH ||47||
gacchedadhvAnamasvantaM bahudoShamivAdhvagaH ||47||
tRutIyaM tu madaM prApya bhagnadArviva niShkriyaH |
tRutIyaM tu madaM prApya bhagnadArviva niShkriyaH |
madamohAvRutamanA jIvannapi mRutaiH samaH ||48||
madamohAvRutamanA jIvannapi mRutaiH samaH ||48||
ramaNIyAn sa viShayAnna vetti na suhRujjanam |
ramaNIyAn sa viShayAnna vetti na suhRujjanam |
yadarthaM pIyate madyaM ratiM tAM ca na vindati ||49||
yadarthaM pIyate madyaM ratiM tAM ca na vindati ||49||
kAryAkAryaM sukhaM duHkhaM loke yacca hitAhitam |
kAryAkAryaM sukhaM duHkhaM loke yacca hitAhitam |
yadavastho na jAnAti ko~avasthAM tAM vrajedbudhaH ||50||
yadavastho na jAnAti ko~avasthAM tAM vrajedbudhaH ||50||
sa dUShyaH sarvabhUtAnAM nindyashcAgrAhya eva ca |
sa dUShyaH sarvabhUtAnAM nindyashcAgrAhya eva ca |
vyasanitvAdudarke ca sa duHkhaM vyAdhimashnute ||51||
vyasanitvAdudarke ca sa duHkhaM vyAdhimashnute ||51||