Changes

111 bytes added ,  10:18, 8 April 2018
Line 1,011: Line 1,011:  
तीक्ष्णोष्णं मद्यमम्लं च योऽतिमात्रं निषेवते |  
 
तीक्ष्णोष्णं मद्यमम्लं च योऽतिमात्रं निषेवते |  
 
अम्लोष्णतीक्ष्णभोजी च क्रोधनोऽग्न्यातपप्रियः ||९२||  
 
अम्लोष्णतीक्ष्णभोजी च क्रोधनोऽग्न्यातपप्रियः ||९२||  
 +
 
तस्योपजायते पित्ताद्विशेषेण मदात्ययः |  
 
तस्योपजायते पित्ताद्विशेषेण मदात्ययः |  
 
स [१] तु वातोल्बणस्याशु प्रशमं याति हन्ति वा ||९३||  
 
स [१] तु वातोल्बणस्याशु प्रशमं याति हन्ति वा ||९३||  
 +
 
तृष्णादाहज्वरस्वेदमूर्च्छातीसारविभ्रमैः |  
 
तृष्णादाहज्वरस्वेदमूर्च्छातीसारविभ्रमैः |  
 
विद्याद्धरितवर्णस्य पित्तप्रायं मदात्ययम् ||९४||  
 
विद्याद्धरितवर्णस्य पित्तप्रायं मदात्ययम् ||९४||  
 +
 
tīkṣṇōṣṇaṁ madyamamlaṁ ca yō'timātraṁ niṣēvatē|  
 
tīkṣṇōṣṇaṁ madyamamlaṁ ca yō'timātraṁ niṣēvatē|  
 
amlōṣṇatīkṣṇabhōjī ca krōdhanō'gnyātapapriyaḥ||92||  
 
amlōṣṇatīkṣṇabhōjī ca krōdhanō'gnyātapapriyaḥ||92||  
 +
 
tasyōpajāyatē pittādviśēṣēṇa madātyayaḥ|  
 
tasyōpajāyatē pittādviśēṣēṇa madātyayaḥ|  
 
sa [1] tu vātōlbaṇasyāśu praśamaṁ yāti hanti vā||93||  
 
sa [1] tu vātōlbaṇasyāśu praśamaṁ yāti hanti vā||93||  
 +
 
tr̥ṣṇādāhajvarasvēdamūrcchātīsāravibhramaiḥ|  
 
tr̥ṣṇādāhajvarasvēdamūrcchātīsāravibhramaiḥ|  
 
vidyāddharitavarṇasya pittaprāyaṁ madātyayam||94||  
 
vidyāddharitavarṇasya pittaprāyaṁ madātyayam||94||  
 +
 
tIkShNoShNaM madyamamlaM ca yo~atimAtraM niShevate |  
 
tIkShNoShNaM madyamamlaM ca yo~atimAtraM niShevate |  
 
amloShNatIkShNabhojI ca krodhano~agnyAtapapriyaH ||92||  
 
amloShNatIkShNabhojI ca krodhano~agnyAtapapriyaH ||92||  
 +
 
tasyopajAyate pittAdvisheSheNa madAtyayaH |  
 
tasyopajAyate pittAdvisheSheNa madAtyayaH |  
 
sa [1] tu vAtolbaNasyAshu prashamaM yAti hanti vA ||93||  
 
sa [1] tu vAtolbaNasyAshu prashamaM yAti hanti vA ||93||  
 +
 
tRuShNAdAhajvarasvedamUrcchAtIsAravibhramaiH |  
 
tRuShNAdAhajvarasvedamUrcchAtIsAravibhramaiH |  
 
vidyAddharitavarNasya pittaprAyaM madAtyayam ||94||
 
vidyAddharitavarNasya pittaprAyaM madAtyayam ||94||
One who consumes sharply acting, hot and sour liquor in larger quantity while consuming sour, hot and sharp food items in diet and angry in nature, has exposure to the fire and the sun; gets affected with the madatyaya predominant in pitta. It either gets easily pacified or proves fatal in vata dominant prakriti persons.
+
 
Thirst, burning sensation, fever, sweating, fainting, diarrhea, giddiness and greenish discoloration are the distinct features of pitta dominant  type of madatyaya. (92-93)
+
One who consumes sharply acting, hot and sour liquor in larger quantity while consuming sour, hot and sharp food items in diet and angry in nature, has exposure to the fire and the sun; gets affected with the ''madatyaya'' predominant in ''pitta''. It either gets easily pacified or proves fatal in ''vata'' dominant ''prakriti'' persons.
Etiology and clinical features of kapha dominant madatyaya:
+
 
 +
Thirst, burning sensation, fever, sweating, fainting, diarrhea, giddiness and greenish discoloration are the distinct features of pitta dominant  type of ''madatyaya''. [92-93]
 +
 
 +
==== Etiology and clinical features of ''kapha'' dominant ''madatyaya'' ====
 +
 
 
तरुणं मधुरप्रायं गौडं पैष्टिकमेव वा |  
 
तरुणं मधुरप्रायं गौडं पैष्टिकमेव वा |  
 
मधुरस्निग्धगुर्वाशी यः पिबत्यतिमात्रया ||९५||  
 
मधुरस्निग्धगुर्वाशी यः पिबत्यतिमात्रया ||९५||  
 +
 
अव्यायामदिवास्वप्नशय्यासनसुखे रतः |  
 
अव्यायामदिवास्वप्नशय्यासनसुखे रतः |  
 
मदात्ययं कफप्रायं स शीघ्रमधिगच्छति ||९६||  
 
मदात्ययं कफप्रायं स शीघ्रमधिगच्छति ||९६||  
 +
 
छर्द्यरोचकहृल्लासतन्द्रास्तैमित्यगौरवैः |  
 
छर्द्यरोचकहृल्लासतन्द्रास्तैमित्यगौरवैः |  
विद्याच्छीतपरीतस्य कफप्रायं मदात्ययम् ||९७|| taruṇaṁ madhuraprāyaṁ gauḍaṁ paiṣṭikamēva vā|  
+
विद्याच्छीतपरीतस्य कफप्रायं मदात्ययम् ||९७||  
 +
 
 +
taruṇaṁ madhuraprāyaṁ gauḍaṁ paiṣṭikamēva vā|  
 
madhurasnigdhagurvāśī yaḥ pibatyatimātrayā||95||  
 
madhurasnigdhagurvāśī yaḥ pibatyatimātrayā||95||  
 +
 
avyāyāmadivāsvapnaśayyāsanasukhē rataḥ|  
 
avyāyāmadivāsvapnaśayyāsanasukhē rataḥ|  
 
madātyayaṁ kaphaprāyaṁ sa śīghramadhigacchati||96||  
 
madātyayaṁ kaphaprāyaṁ sa śīghramadhigacchati||96||  
 +
 
chardyarōcakahr̥llāsatandrāstaimityagauravaiḥ|  
 
chardyarōcakahr̥llāsatandrāstaimityagauravaiḥ|  
 
vidyācchītaparītasya kaphaprāyaṁ madātyayam||97||  
 
vidyācchītaparītasya kaphaprāyaṁ madātyayam||97||  
Line 1,044: Line 1,062:  
taruNaM madhuraprAyaM gauDaM paiShTikameva vA |  
 
taruNaM madhuraprAyaM gauDaM paiShTikameva vA |  
 
madhurasnigdhagurvAshI yaH pibatyatimAtrayA ||95||  
 
madhurasnigdhagurvAshI yaH pibatyatimAtrayA ||95||  
 +
 
avyAyAmadivAsvapnashayyAsanasukhe rataH |  
 
avyAyAmadivAsvapnashayyAsanasukhe rataH |  
 
madAtyayaM kaphaprAyaM sa shIghramadhigacchati ||96||  
 
madAtyayaM kaphaprAyaM sa shIghramadhigacchati ||96||  
 +
 
chardyarocakahRullAsatandrAstaimityagauravaiH |  
 
chardyarocakahRullAsatandrAstaimityagauravaiH |  
 
vidyAcchItaparItasya kaphaprAyaM madAtyayam ||97||
 
vidyAcchItaparItasya kaphaprAyaM madAtyayam ||97||
One who consumes freshly (prepared), sweet liquor made up of jaggery or flour in excess quantity, with sweet, unctuous and heavy diet, indulging lack of exercise, day sleep, reclining on bed and sitting in comfort leads to kapha predominant madatyaya .
+
 
Vomiting, anorexia, nausea, drowsiness, stiffness, heaviness, and sensing cold are the features of madatyaya predominant with kapha.(95-97)
+
One who consumes freshly (prepared), sweet liquor made up of jaggery or flour in excess quantity, with sweet, unctuous and heavy diet, indulging lack of exercise, day sleep, reclining on bed and sitting in comfort leads to ''kapha'' predominant ''madatyaya'' .
Clinical features of sannipataja madatyaya:
+
 
 +
Vomiting, anorexia, nausea, drowsiness, stiffness, heaviness, and sensing cold are the features of ''madatyaya'' predominant with ''kapha''.[95-97]
 +
 
 +
==== Clinical features of ''sannipataja madatyaya'' ====
 +
 
 
विषस्य ये गुणा दृष्टाः सन्निपातप्रकोपणाः |  
 
विषस्य ये गुणा दृष्टाः सन्निपातप्रकोपणाः |  
 
त एव मद्ये दृश्यन्ते विषे तु बलवत्तराः ||९८||  
 
त एव मद्ये दृश्यन्ते विषे तु बलवत्तराः ||९८||  
 +
 
हन्त्याशु हि विषं किञ्चित् किञ्चिद्रोगाय कल्पते |  
 
हन्त्याशु हि विषं किञ्चित् किञ्चिद्रोगाय कल्पते |  
 
यथा विषं तथैवान्त्यो ज्ञेयो मद्यकृतो मदः ||९९||  
 
यथा विषं तथैवान्त्यो ज्ञेयो मद्यकृतो मदः ||९९||  
 +
 
तस्मात् त्रिदोषजं लिङ्गं सर्वत्रापि मदात्यये |  
 
तस्मात् त्रिदोषजं लिङ्गं सर्वत्रापि मदात्यये |  
दृश्यते रूपवैशेष्यात् पृथक्त्वं चास्य [१] लक्ष्यते ||१००|| viṣasya yē guṇā dr̥ṣṭāḥ sannipātaprakōpaṇāḥ|  
+
दृश्यते रूपवैशेष्यात् पृथक्त्वं चास्य [१] लक्ष्यते ||१००||
 +
 
 +
viṣasya yē guṇā dr̥ṣṭāḥ sannipātaprakōpaṇāḥ|  
 
ta ēva madyē dr̥śyantē viṣē tu balavattarāḥ||98||  
 
ta ēva madyē dr̥śyantē viṣē tu balavattarāḥ||98||  
 +
 
hantyāśu hi viṣaṁ kiñcit kiñcidrōgāya kalpatē|  
 
hantyāśu hi viṣaṁ kiñcit kiñcidrōgāya kalpatē|  
 
yathā viṣaṁ tathaivāntyō jñēyō madyakr̥tō madaḥ||99||  
 
yathā viṣaṁ tathaivāntyō jñēyō madyakr̥tō madaḥ||99||  
 +
 
tasmāt tridōṣajaṁ liṅgaṁ sarvatrāpi madātyayē|  
 
tasmāt tridōṣajaṁ liṅgaṁ sarvatrāpi madātyayē|  
 
dr̥śyatē rūpavaiśēṣyāt pr̥thaktvaṁ cāsya [1] lakṣyatē||100||  
 
dr̥śyatē rūpavaiśēṣyāt pr̥thaktvaṁ cāsya [1] lakṣyatē||100||  
Line 1,065: Line 1,095:  
viShasya ye guNA dRuShTAH sannipAtaprakopaNAH |  
 
viShasya ye guNA dRuShTAH sannipAtaprakopaNAH |  
 
ta eva madye dRushyante viShe tu balavattarAH ||98||  
 
ta eva madye dRushyante viShe tu balavattarAH ||98||  
 +
 
hantyAshu hi viShaM ki~jcit ki~jcidrogAya kalpate |  
 
hantyAshu hi viShaM ki~jcit ki~jcidrogAya kalpate |  
 
yathA viShaM tathaivAntyo j~jeyo madyakRuto madaH ||99||  
 
yathA viShaM tathaivAntyo j~jeyo madyakRuto madaH ||99||  
 +
 
tasmAt tridoShajaM li~ggaM sarvatrApi madAtyaye |  
 
tasmAt tridoShajaM li~ggaM sarvatrApi madAtyaye |  
 
dRushyate rUpavaisheShyAt pRuthaktvaM cAsya [1] lakShyate ||100||
 
dRushyate rUpavaisheShyAt pRuthaktvaM cAsya [1] lakShyate ||100||
   −
The properties vitiating tridosha as observed in poisons are also observed in the liquor, which are more potent in the former. Some poisons are fatal with immediate effect, while other causes certain diseases. The last stage of intoxication shall be considered as the poisonous state. Therefore, symptoms of tridosha (vitiation) are observed in all types of alcoholism, the difference among them is identity by their specific features.(98-100)
+
The properties vitiating ''tridosha'' as observed in poisons are also observed in the liquor, which are more potent in the former. Some poisons are fatal with immediate effect, while other causes certain diseases. The last stage of intoxication shall be considered as the poisonous state. Therefore, symptoms of ''tridosha'' (vitiation) are observed in all types of alcoholism, the difference among them is identity by their specific features.[98-100]
    
शरीरदुःखं बलवत् सम्मोहो [१] हृदयव्यथा |  
 
शरीरदुःखं बलवत् सम्मोहो [१] हृदयव्यथा |  
 
अरुचिः प्रतता [२] तृष्णा ज्वरः शीतोष्णलक्षणः ||१०१||  
 
अरुचिः प्रतता [२] तृष्णा ज्वरः शीतोष्णलक्षणः ||१०१||  
 +
 
शिरःपार्श्वास्थिसन्धीनां विद्युत्तुल्या [३] च वेदना |  
 
शिरःपार्श्वास्थिसन्धीनां विद्युत्तुल्या [३] च वेदना |  
 
जायतेऽतिबला जृम्भा स्फुरणं वेपनं श्रमः ||१०२||  
 
जायतेऽतिबला जृम्भा स्फुरणं वेपनं श्रमः ||१०२||  
 +
 
उरोविबन्धः कासश्च हिक्का श्वासः प्रजागरः |  
 
उरोविबन्धः कासश्च हिक्का श्वासः प्रजागरः |  
 
शरीरकम्पः कर्णाक्षिमुखरोगस्त्रिकग्रहः ||१०३||  
 
शरीरकम्पः कर्णाक्षिमुखरोगस्त्रिकग्रहः ||१०३||  
 +
 
छर्द्यतीसारहृल्लासा वातपित्तकफात्मकाः |  
 
छर्द्यतीसारहृल्लासा वातपित्तकफात्मकाः |  
 
भ्रमः प्रलापो रूपाणामसतां चैव दर्शनम् ||१०४||  
 
भ्रमः प्रलापो रूपाणामसतां चैव दर्शनम् ||१०४||  
 +
 
तृणभस्मलतापर्णपांशुभिश्चावपूरणम् |  
 
तृणभस्मलतापर्णपांशुभिश्चावपूरणम् |  
 
प्रधर्षणं विहङ्गैश्च भ्रान्तचेताः स मन्यते ||१०५||  
 
प्रधर्षणं विहङ्गैश्च भ्रान्तचेताः स मन्यते ||१०५||  
 +
 
व्याकुलानामशस्तानां स्वप्नानां दर्शनानि च |  
 
व्याकुलानामशस्तानां स्वप्नानां दर्शनानि च |  
 
मदात्ययस्य रूपाणि सर्वाण्येतानि लक्षयेत् ||१०६||  
 
मदात्ययस्य रूपाणि सर्वाण्येतानि लक्षयेत् ||१०६||  
 +
 
śarīraduḥkhaṁ balavat sammōhō [1] hr̥dayavyathā|  
 
śarīraduḥkhaṁ balavat sammōhō [1] hr̥dayavyathā|  
 
aruciḥ pratatā [2] tr̥ṣṇā jvaraḥ śītōṣṇalakṣaṇaḥ||101||  
 
aruciḥ pratatā [2] tr̥ṣṇā jvaraḥ śītōṣṇalakṣaṇaḥ||101||