Line 141: |
Line 141: |
| विविधं सर्पति यतो विसर्पस्तेन स स्मृतः | | | विविधं सर्पति यतो विसर्पस्तेन स स्मृतः | |
| परिसर्पोऽथवा नाम्ना सर्वतः परिसर्पणात् ||११|| | | परिसर्पोऽथवा नाम्ना सर्वतः परिसर्पणात् ||११|| |
| + | |
| vividhaṁ sarpati yatō visarpastēna sa smr̥taḥ| | | vividhaṁ sarpati yatō visarpastēna sa smr̥taḥ| |
| parisarpō'thavā nāmnā sarvātaḥ parisarpaṇāt||11|| | | parisarpō'thavā nāmnā sarvātaḥ parisarpaṇāt||11|| |
| + | |
| vividhaM sarpati yato visarpastena sa smRutaH| | | vividhaM sarpati yato visarpastena sa smRutaH| |
| parisarpo~athavA nAmnA sarvātaH parisarpaNAt||11|| | | parisarpo~athavA nAmnA sarvātaH parisarpaNAt||11|| |
− | It spreads in various ways hence known as ‘visarpa’. It is also called Parisarpa due to its extensive spreading.(11) | + | |
− | Classification: | + | It spreads in various ways hence known as ''visarpa''. It is also called ''parisarpa'' due to its extensive spreading.[11] |
| + | |
| + | ==== Classification ==== |
| + | |
| स च सप्तविधो दोषैर्विज्ञेयः सप्तधातुकः | | | स च सप्तविधो दोषैर्विज्ञेयः सप्तधातुकः | |
| पृथक् त्रयस्त्रिभिश्चैको विसर्पो द्वन्द्वजास्त्रयः ||१२|| | | पृथक् त्रयस्त्रिभिश्चैको विसर्पो द्वन्द्वजास्त्रयः ||१२|| |
| + | |
| वातिकः पैत्तिकश्चैव कफजः सान्निपातिकः | | | वातिकः पैत्तिकश्चैव कफजः सान्निपातिकः | |
| चत्वार एते विसर्पा वक्ष्यन्ते द्वन्द्वजास्त्रयः ||१३|| | | चत्वार एते विसर्पा वक्ष्यन्ते द्वन्द्वजास्त्रयः ||१३|| |
| + | |
| आग्नेयो वातपित्ताभ्यां ग्रन्थ्याख्यः कफवातजः | | | आग्नेयो वातपित्ताभ्यां ग्रन्थ्याख्यः कफवातजः | |
| यस्तु कर्दमको घोरः स पित्तकफसम्भवः ||१४|| | | यस्तु कर्दमको घोरः स पित्तकफसम्भवः ||१४|| |
| + | |
| sa ca saptavidhō dōṣairvijñēyaḥ saptadhātukaḥ| | | sa ca saptavidhō dōṣairvijñēyaḥ saptadhātukaḥ| |
| pr̥thak trayastribhiścaikō visarpō dvandvajāstrayaḥ||12|| | | pr̥thak trayastribhiścaikō visarpō dvandvajāstrayaḥ||12|| |
| + | |
| vātikaḥ paittikaścaiva kaphajaḥ sānnipātikaḥ| | | vātikaḥ paittikaścaiva kaphajaḥ sānnipātikaḥ| |
| catvāra ētē visarpā vakṣyantē dvandvajāstrayaḥ||13|| | | catvāra ētē visarpā vakṣyantē dvandvajāstrayaḥ||13|| |
| + | |
| āgnēyō vātapittābhyāṁ granthyākhyaḥ kaphavātajaḥ| | | āgnēyō vātapittābhyāṁ granthyākhyaḥ kaphavātajaḥ| |
| yastu kardamakō ghōraḥ sa pittakaphasambhavaḥ||14|| | | yastu kardamakō ghōraḥ sa pittakaphasambhavaḥ||14|| |
| + | |
| sa ca saptavidho dōṣairvij~jeyaH saptadhātukaH| | | sa ca saptavidho dōṣairvij~jeyaH saptadhātukaH| |
| pRuthak trayastribhishcaiko visarpo dvandvajAstrayaH||12|| | | pRuthak trayastribhishcaiko visarpo dvandvajAstrayaH||12|| |
| + | |
| vAtikaH paittikashcaiva kaphajaH sAnnipAtikaH| | | vAtikaH paittikashcaiva kaphajaH sAnnipAtikaH| |
| catvAra ete visarpA vakShyante dvandvajAstrayaH||13|| | | catvAra ete visarpA vakShyante dvandvajAstrayaH||13|| |
| + | |
| Agneyo vātapittAbhyAM granthyAkhyaH kaphavātajaH| | | Agneyo vātapittAbhyAM granthyAkhyaH kaphavātajaH| |
| yastu kardamako ghoraH sa pittakaphasambhavaH||14|| | | yastu kardamako ghoraH sa pittakaphasambhavaH||14|| |
| + | |
| Visarpa is of seven types as per dosha basis and it involves seven body elements. | | Visarpa is of seven types as per dosha basis and it involves seven body elements. |
| Three types of visarpa are due to the morbidity of individual dosha; one variety is due to the morbidity of all the three dosha and three varieties are due to the morbidity of any of the two dosha. | | Three types of visarpa are due to the morbidity of individual dosha; one variety is due to the morbidity of all the three dosha and three varieties are due to the morbidity of any of the two dosha. |
| Vatika, paittika, kaphaja and sannipatik these are the four varieties of visarpa and the remaining three varieties viz., vāta-pittaja, kapha-vataja and pitta-kaphaja type will now be described. | | Vatika, paittika, kaphaja and sannipatik these are the four varieties of visarpa and the remaining three varieties viz., vāta-pittaja, kapha-vataja and pitta-kaphaja type will now be described. |
| The variety due to morbid vata-pitta is agnivisarpa, kapha-vata cause granthi visarpa and pitta-kapha leads to serious condition known as kardamaka visarpa. (12-14) | | The variety due to morbid vata-pitta is agnivisarpa, kapha-vata cause granthi visarpa and pitta-kapha leads to serious condition known as kardamaka visarpa. (12-14) |
− | Vitiated factors: | + | |
| + | ==== Vitiated factors ==== |
| + | |
| रक्तं लसीकात्वङ्मांसं दूष्यं दोषास्त्रयो मलाः | | | रक्तं लसीकात्वङ्मांसं दूष्यं दोषास्त्रयो मलाः | |
| विसर्पाणां समुत्पत्तौ विज्ञेयाः सप्त धातवः ||१५|| | | विसर्पाणां समुत्पत्तौ विज्ञेयाः सप्त धातवः ||१५|| |