Changes

pratyAgate ca pashcime bastau pratyAshvastaM tadaharevobhayatobhAgaharaM saMshodhanaM pAyayedyuktyA; tasya vidhirupadekShyate- madanaphalapippalIkaShAyasyArdhA~jjalimAtreNa trivRutkalkAkShamAtramAloDya pAtumasmai prayacchet, tadasya doShamubhayato nirharati sAdhu; evameva kalpoktAni vamanavirecanAni pratisaMsRujya pAyayedenaM buddhyA sarvavisheShAnavekShamANo bhiShak ||18||

pratyAgate ca pashcime bastau pratyAshvastaM tadaharevobhayatobhAgaharaM saMshodhanaM pAyayedyuktyA; tasya vidhirupadekShyate- madanaphalapippalIkaShAyasyArdhA~jjalimAtreNa trivRutkalkAkShamAtramAloDya pAtumasmai prayacchet, tadasya doShamubhayato nirharati sAdhu; evameva kalpoktAni vamanavirecanAni pratisaMsRujya pAyayedenaM buddhyA sarvavisheShAnavekShamANo bhiShak ||18||

After the  last enema, the patient should be assured and  on the same day evacuative  drugs  acting  from  both  ways  be administered to him  properly. Its method is like this-

After the  last enema, the patient should be assured and  on the same day evacuative  drugs  acting  from  both  ways  be administered to him  properly. Its method is like this-

One aksha (l0 gm. ) of the  paste of trivrut mixed  with half anjali ( 80 ml. ) decoction of the madanaphala pulp should  be administered  to the patient, this eliminates  the  noxious  material from  both upper and lower routes. In this way the emetics and purgatives mentioned in the Kalpa Sthaana chapter may be administered after properly examining the patient from all aspects.[18]

 

One ''aksha'' (l0 gm. ) of the  paste of ''trivrit'' mixed  with half ''anjali'' ( 80 ml. ) decoction of the ''madanaphala'' pulp should  be administered  to the patient, this eliminates  the  noxious  material from  both upper and lower routes. In this way the emetics and purgatives mentioned in the [[Kalpa Sthana]] chapter may be administered after properly examining the patient from all aspects.[18]

अथैनं सम्यग्विरिक्तं विज्ञायापराह्णे शैखरिककषायेण सुखोष्णेन परिषेचयेत् | तेनैव च कषायेण बाह्याभ्यन्तरान्सर्वोदकार्थान्कारयेच्छश्वत्; तदभावे कटुतिक्तकषायाणामौषधानां क्वाथैर्मूत्रक्षारैर्वा परिषेचयेत् | परिषिक्तं चैनं निवातमागारमनुप्रवेश्य पिप्पलीपिप्पलीमूलचव्यचित्रकशृङ्गवेरसिद्धेन यवाग्वादिना क्रमेणोपाचरेत्, विलेपीक्रमागतं चैनमनुवासयेद्विडङ्गतैलेनैकान्तरं द्विस्त्रिर्वा ||१९||

अथैनं सम्यग्विरिक्तं विज्ञायापराह्णे शैखरिककषायेण सुखोष्णेन परिषेचयेत् | तेनैव च कषायेण बाह्याभ्यन्तरान्सर्वोदकार्थान्कारयेच्छश्वत्; तदभावे कटुतिक्तकषायाणामौषधानां क्वाथैर्मूत्रक्षारैर्वा परिषेचयेत् | परिषिक्तं चैनं निवातमागारमनुप्रवेश्य पिप्पलीपिप्पलीमूलचव्यचित्रकशृङ्गवेरसिद्धेन यवाग्वादिना क्रमेणोपाचरेत्, विलेपीक्रमागतं चैनमनुवासयेद्विडङ्गतैलेनैकान्तरं द्विस्त्रिर्वा ||१९||

yadi punarasyAtipravRuddhA~jchIrShAdAn krimIn manyeta shirasyaivAbhisarpataH kadAcit, tataH snehasvedAbhyAmasya shira upapAdya virecayedapAmArgataNDulAdinA shirovirecanena ||20||

yadi punarasyAtipravRuddhA~jchIrShAdAn krimIn manyeta shirasyaivAbhisarpataH kadAcit, tataH snehasvedAbhyAmasya shira upapAdya virecayedapAmArgataNDulAdinA shirovirecanena ||20||

If the parasites affecting the head are too many and  sometimes seen creeping on the head, then after applying  oil  and fomentation    on the head the patient he should be administered with nasal evacuation therapy with the seeds of apamarga etc. [20]

If the parasites affecting the head are too many and  sometimes seen creeping on the head, then after applying  oil  and fomentation    on the head the patient he should be administered with nasal evacuation therapy with the seeds of ''apamarga'', etc. [20]

यस्त्वभ्यवहार्यविधिः प्रकृतिविघातायोक्तः क्रिमीणामथ तमनुव्याख्यास्यामः- मूलकपर्णीं [१] समूलाग्रप्रतानामाहृत्य खण्डशश्छेदयित्वोलू(दू)खले क्षोदयित्वा पाणिभ्यां पीडयित्वा रसंगृह्णीयात्, तेन रसेन लोहितशालितण्डुलपिष्टं समालोड्य पूपलिकां कृत्वा विधूमेष्वङ्गारेषूपकुड्य [२] विडङ्गतैललवणोपहितां क्रिमिकोष्ठाय भक्षयितुं प्रयच्छेत्, अनन्तरं चाम्लकाञ्जिकमुदश्विद्वा पिप्पल्यादिपञ्चवर्ग संसृष्टं सलवणमनुपाययेत् | अनेन कल्पेन मार्कवार्कसहचरनीपनिर्गुण्डीसुमुखसुरसकुठेरकगण्डीरकालमालकपर्णासक्षवकफणिज्झक- बकुलकुटजसुवर्णक्षीरीस्वरसानामन्यतमस्मिन्कारयेत्पूपलिकाः; तथा किणिहीकिराततिक्तकसुवहामलकहरीतकीबिभीतकस्वरसेषुकारयेत्पूपलिकाः; स्वरसांश्चैतेषामेकैकशो द्वन्द्वशः सर्वशो वा मधुविलुलितान्प्रातरनन्नाय पातुं प्रयच्छेत् ||२१||

यस्त्वभ्यवहार्यविधिः प्रकृतिविघातायोक्तः क्रिमीणामथ तमनुव्याख्यास्यामः- मूलकपर्णीं [१] समूलाग्रप्रतानामाहृत्य खण्डशश्छेदयित्वोलू(दू)खले क्षोदयित्वा पाणिभ्यां पीडयित्वा रसंगृह्णीयात्, तेन रसेन लोहितशालितण्डुलपिष्टं समालोड्य पूपलिकां कृत्वा विधूमेष्वङ्गारेषूपकुड्य [२] विडङ्गतैललवणोपहितां क्रिमिकोष्ठाय भक्षयितुं प्रयच्छेत्, अनन्तरं चाम्लकाञ्जिकमुदश्विद्वा पिप्पल्यादिपञ्चवर्ग संसृष्टं सलवणमनुपाययेत् | अनेन कल्पेन मार्कवार्कसहचरनीपनिर्गुण्डीसुमुखसुरसकुठेरकगण्डीरकालमालकपर्णासक्षवकफणिज्झक- बकुलकुटजसुवर्णक्षीरीस्वरसानामन्यतमस्मिन्कारयेत्पूपलिकाः; तथा किणिहीकिराततिक्तकसुवहामलकहरीतकीबिभीतकस्वरसेषुकारयेत्पूपलिकाः; स्वरसांश्चैतेषामेकैकशो द्वन्द्वशः सर्वशो वा मधुविलुलितान्प्रातरनन्नाय पातुं प्रयच्छेत् ||२१||

yastvabhyavahAryavidhiH prakRutivighAtAyoktaH krimINAmatha tamanuvyAkhyAsyAmaH- mUlakaparNIM  samUlAgrapratAnAmAhRutya khaNDashashchedayitvolU(dU)khale kShodayitvA pANibhyAM pIDayitvA rasaM gRuhNIyAt, tena rasena lohitashAlitaNDulapiShTaM samAloDya pUpalikAM kRutvA vidhUmeShva~ggAreShUpakuDya  viDa~ggatailalavaNopahitAM krimikoShThAya bhakShayituM prayacchet, anantaraM cAmlakA~jjikamudashvidvA pippalyAdipa~jcavargasaMsRuShTaM salavaNamanupAyayet | anena kalpena mArkavArkasahacaranIpanirguNDIsumukhasurasakuTherakagaNDIrakAlamAlakaparNAsakShavakaphaNijjhaka- bakulakuTajasuvarNakShIrIsvarasAnAmanyatamasmin kArayet pUpalikAH; tathA kiNihIkirAtatiktakasuvahAmalakaharItakIbibhItakasvaraseShu kArayet pUpalikAH; svarasAMshcaiteShAmekaikasho dvandvashaH sarvasho vA madhuvilulitAn prAtaranannAya pAtuM prayacchet ||21||

yastvabhyavahAryavidhiH prakRutivighAtAyoktaH krimINAmatha tamanuvyAkhyAsyAmaH- mUlakaparNIM  samUlAgrapratAnAmAhRutya khaNDashashchedayitvolU(dU)khale kShodayitvA pANibhyAM pIDayitvA rasaM gRuhNIyAt, tena rasena lohitashAlitaNDulapiShTaM samAloDya pUpalikAM kRutvA vidhUmeShva~ggAreShUpakuDya  viDa~ggatailalavaNopahitAM krimikoShThAya bhakShayituM prayacchet, anantaraM cAmlakA~jjikamudashvidvA pippalyAdipa~jcavargasaMsRuShTaM salavaNamanupAyayet | anena kalpena mArkavArkasahacaranIpanirguNDIsumukhasurasakuTherakagaNDIrakAlamAlakaparNAsakShavakaphaNijjhaka- bakulakuTajasuvarNakShIrIsvarasAnAmanyatamasmin kArayet pUpalikAH; tathA kiNihIkirAtatiktakasuvahAmalakaharItakIbibhItakasvaraseShu kArayet pUpalikAH; svarasAMshcaiteShAmekaikasho dvandvashaH sarvasho vA madhuvilulitAn prAtaranannAya pAtuM prayacchet ||21||

Now we shall describe some medicated food preparations for destroying the environment for growth of the parasites-the whole plant of mulakaparni along with root, top and branches should be collected and the juice should be extracted out of it after cutting it into pieces pounding in a mortar and pressing with the hands. Mixing the flour of  the red rice (shali)  with  this  juice  pupalika  (cake   mantle)  and  cooked  on  smokeless  charcoal.  These cakes  along with  vidanga,  oil  and  salt  should  be  given  to the  patient infested  with parasites  for eating.  Afterwards  he  should be  given  to  drink  the  sour vinegar or diluted buttermilk  mixed  with  five  drugs  of  pippalyadi  group  (pippali, pippalimula, cavya,  citraka, shunthi ) salt.  In the  same  way,  cake may be  prepared  with  the  juice  of one of these drugs bhringaraja, arka, sahacara,  nipa, nirgundi, sumukha, surasa, kutheraka,  gandira,  kalamalaka,  parnasa,  kshavaka,  phanijjaka,  bakula, kutaja  and  suvarnakshiri. Moreover, cake may be prepared from amalaka, haritaki and bibhitaka.  The juice  of  kirlihi, kiratatikta,  suvaha, drugs should  also be  administered  alone, or   in  combination  with  another  drug or all  together  mixed  with  honey  to  the patient  on  empty  stomach  in the  morning.  [21]

Now we shall describe some medicated food preparations for destroying the environment for growth of the parasites-the whole plant of ''mulakaparni'' along with root, top and branches should be collected and the juice should be extracted out of it after cutting it into pieces pounding in a mortar and pressing with the hands. Mixing the flour of  the red rice (''shali'')  with  this  juice  ''pupalika'' (cake mantle)  and  cooked  on  smokeless  charcoal.  These cakes  along with  ''vidanga'',  oil  and  salt  should  be  given  to the  patient infested  with parasites  for eating.  Afterwards  he  should be  given  to  drink  the  sour vinegar or diluted buttermilk  mixed  with  five  drugs  of  ''pippalyadi'' group  (''pippali, pippalimula, cavya,  citraka, shunthi'' ) salt.  In the  same  way,  cake may be  prepared  with  the  juice  of one of these drugs ''bhringaraja, arka, sahacara,  nipa, nirgundi, sumukha, surasa, kutheraka,  gandira,  kalamalaka,  parnasa,  kshavaka,  phanijjaka,  bakula, kutaja'' and  ''suvarnakshiri''. Moreover, cake may be prepared from amalaka, haritaki and bibhitaka.  The juice  of  ''kirlihi, kiratatikta,  suvaha,'' drugs should  also be  administered  alone, or in  combination  with  another  drug or all  together  mixed  with  honey  to  the patient  on  empty  stomach  in the  morning.  [21]

अथाश्वशकृदाहृत्य महति किलिञ्जके प्रस्तीर्यातपे शोषयित्वोदूखले क्षोदयित्वा दृषदि पुनः सूक्ष्मचूर्णानि कारयित्वा विडङ्गकषायेण त्रिफलाकषायेण वाऽष्टकृत्वो दशकृत्वो वाऽऽतपे  सुपरिभावितानि भावयित्वा दृषदि पुनः सूक्ष्माणि चूर्णानि कारयित्वा नवे कलशे समावाप्यानुगुप्तं निधापयेत् | तेषां तु खलु चूर्णानां पाणितलं यावद्वा साधु मन्येत तत्क्षौद्रेण संसृज्य क्रिमिकोष्ठिने लेढुं प्रयच्छेत् ||२२||

अथाश्वशकृदाहृत्य महति किलिञ्जके प्रस्तीर्यातपे शोषयित्वोदूखले क्षोदयित्वा दृषदि पुनः सूक्ष्मचूर्णानि कारयित्वा विडङ्गकषायेण त्रिफलाकषायेण वाऽष्टकृत्वो दशकृत्वो वाऽऽतपे  सुपरिभावितानि भावयित्वा दृषदि पुनः सूक्ष्माणि चूर्णानि कारयित्वा नवे कलशे समावाप्यानुगुप्तं निधापयेत् | तेषां तु खलु चूर्णानां पाणितलं यावद्वा साधु मन्येत तत्क्षौद्रेण संसृज्य क्रिमिकोष्ठिने लेढुं प्रयच्छेत् ||२२||

athAshvashakRudAhRutya mahati kili~jjake prastIryAtape shoShayitvodUkhale kShodayitvA dRuShadi punaH sUkShmacUrNAni kArayitvA viDa~ggakaShAyeNa triphalAkaShAyeNa vA~aShTakRutvo dashakRutvo vA~a~atape  suparibhAvitAni bhAvayitvA dRuShadi punaH sUkShmANi cUrNAni kArayitvA nave kalashe samAvApyAnuguptaM nidhApayet | teShAM tu khalu cUrNAnAM pANitalaM yAvadvA sAdhu manyeta tat kShaudreNa saMsRujya krimikoShThine leDhuM prayacchet ||22||

athAshvashakRudAhRutya mahati kili~jjake prastIryAtape shoShayitvodUkhale kShodayitvA dRuShadi punaH sUkShmacUrNAni kArayitvA viDa~ggakaShAyeNa triphalAkaShAyeNa vA~aShTakRutvo dashakRutvo vA~a~atape  suparibhAvitAni bhAvayitvA dRuShadi punaH sUkShmANi cUrNAni kArayitvA nave kalashe samAvApyAnuguptaM nidhApayet | teShAM tu khalu cUrNAnAM pANitalaM yAvadvA sAdhu manyeta tat kShaudreNa saMsRujya krimikoShThine leDhuM prayacchet ||22||

Collecting the horse dung, it is spread over a big mat and dried up in the sun. Then fine powder is made by pounding in a mortar and again grinding on stone slab it should be dipped well in the decoction of vidanga or triphala and dried well in the sun. This process is repeated eight or ten times. Finally  grinding  it  on stone  slab, fine  powder is made  and stored  in  a new  jar   in a protected  place.   This  powder in  the  dose  of  l0 gm.,  or  whatever is appropriate,  mixed  with  honey should  be  administered  to  the  patient. [22]

Collecting the horse dung, it is spread over a big mat and dried up in the sun. Then fine powder is made by pounding in a mortar and again grinding on stone slab it should be dipped well in the decoction of ''vidanga'' or ''triphala'' and dried well in the sun. This process is repeated eight or ten times. Finally  grinding  it  on stone  slab, fine  powder is made  and stored  in  a new  jar in a protected  place. This  powder in  the  dose  of  l0 gm.,  or  whatever is appropriate,  mixed  with  honey should  be  administered  to  the  patient. [22]

तथा भल्लातकास्थीन्याहृत्य कलशप्रमाणेन चापोथ्य स्नेहभाविते दृढे कलशे सूक्ष्मानेकच्छिद्रब्रध्ने शरीरमुपवेष्ट्य  मृदावलिप्ते समावाप्योडुपेन पिधाय भूमावाकण्ठं निखातस्य स्नेहभावितस्यैवान्यस्य दृढस्य कुम्भस्योपरिसमारोप्य समन्ताद्गोमयैरुपचित्यदाहयेत्, स यदा जानीयात्साधुदग्धानि गोमयानि विगतस्नेहानि च भल्लातकास्थीनीति ततस्तं कुम्भमुद्धरेत् | अथ तस्माद्द्वितीयात्कुम्भात्स्नेहमादाय विडङ्गतण्डुलचूर्णैः स्नेहार्धमात्रैः प्रतिसंसृज्यातपे सर्वमहः स्थापयित्वा ततोऽस्मै मात्रां प्रयच्छेत्पानाय; तेन साधु विरिच्यते, विरिक्तस्य चानुपूर्वीयथोक्ता | एवमेव भद्रदारुसरलकाष्ठस्नेहानुपकल्प्य पातुं प्रयच्छेत् ||२३|| अनुवासयेच्चैनमनुवासनकाले  ||२४||

तथा भल्लातकास्थीन्याहृत्य कलशप्रमाणेन चापोथ्य स्नेहभाविते दृढे कलशे सूक्ष्मानेकच्छिद्रब्रध्ने शरीरमुपवेष्ट्य  मृदावलिप्ते समावाप्योडुपेन पिधाय भूमावाकण्ठं निखातस्य स्नेहभावितस्यैवान्यस्य दृढस्य कुम्भस्योपरिसमारोप्य समन्ताद्गोमयैरुपचित्यदाहयेत्, स यदा जानीयात्साधुदग्धानि गोमयानि विगतस्नेहानि च भल्लातकास्थीनीति ततस्तं कुम्भमुद्धरेत् | अथ तस्माद्द्वितीयात्कुम्भात्स्नेहमादाय विडङ्गतण्डुलचूर्णैः स्नेहार्धमात्रैः प्रतिसंसृज्यातपे सर्वमहः स्थापयित्वा ततोऽस्मै मात्रां प्रयच्छेत्पानाय; तेन साधु विरिच्यते, विरिक्तस्य चानुपूर्वीयथोक्ता | एवमेव भद्रदारुसरलकाष्ठस्नेहानुपकल्प्य पातुं प्रयच्छेत् ||२३|| अनुवासयेच्चैनमनुवासनकाले  ||२४||